Giriş
Ahlat kazıları tarihe ışık tutuyor
Bitlis'in Ahlat ilçesinde yürütülen kazı çalışmalarında ortaya çıkan bulgular sonucu İç Kale’nin alt kısmında 5 bin yıllık bir höyük olduğunu gösteriyor.
Ahlat'ın Harabeşehir Mahallesi’nde mağara yerleşimlerinin olduğu alanın üst kısmında yer alan kaya bloklarının üzerine kurulu İç Kale’de Kültür ve Turizm Bakanlığının izniyle 4 yıldır yapılan kazı çalışmalarında ortaya çıkarılan yapılarda çok sayıda Karaz kültürüne ait 5 bin yıllık seramikler bulundu. Eski Ahlat Şehri Kazı ekibi üyesi Dr. Sinan Kılıç, kazılarda elde edilen buluntu ve verilere bakıldığında mağara yerleşimlerinin bulunduğu İç Kale’nin alt kısmında 5 bin yıllık höyük olduğunu düşündüklerini söyledi.
4 yıldır kazı yaptıkları İç Kale'de 3 ayrı açma gerçekleştirdiklerini ve yapılan çalışmalarda önemli bulgulara rastladıklarını ifade eden Kılıç, kazı çalışmalarında milattan önce 3 bin yıllarına ait Karaz kültürüne ait seramikler, Demir Çağı ve Orta Çağ’dan kalma birçok seramik kalıntılarına rastladıklarını belirtti. Buluntuların alanın Ahlat'ın en eski yerleşim yeri olduğunu ortaya çıkardığını belirten Dr. Öğretim Üyesi Sinan Kılıç, "2018 yılından beri Eski Ahlat Şehri Kalesi'nde kazı yapıyoruz. Eski Ahlat Şehri Kalesi, Orta Çağ döneminden kalma bir yerleşim yeri. Burası bu yerleşim yerinin yukarı kalesi en önemli merkezi. Burada bir takım kalıntılar ortaya çıkarıyoruz. Duvarlar, Orta Çağ'dan kalma yapılar ama asıl önemlisi burada bizimde daha önce bilmediğimiz ve kayıtlara geçmemiş olan 2018 yılında tespit ettiğimiz bu kale tepesinin altında bir höyük var. Demek ki burada milattan önce 3 bin yılına tarihlediğimiz bir höyük varken, daha sonraki dönemlerde bir kale kuruluyor. Bu kale kurulurken de höyüğün tabakaları, mimari kalıntıları tahrip ediliyor. Çünkü burada Orta Çağ'da yapıların duvarları sağlam zemin bulmak için temel çukurlarına oturtuluyor. Bu temel çukurları eşilirken de eski yerleşim tabakaları, yani bizim höyük dediğimiz o dönemin yerleşim tabakaları tahrip ediliyor. Biz şimdi o temel çukurlarının içinden atılan toprakların içinde milattan önce 3 bin yılına ait yani günümüzden 5 bin yıl öncesine ait bir takım kalıntıları, seramikler parçalarını buluyoruz, onları değerlendirmeye alıyoruz. Bu şu anlama geliyor. Demek ki Ahlat ilçemizin bildiğimiz en eski kurulan köyü burasıdır. Yani en eski merkezi burası, çekirdek burada demek ki. Bu çekirdek Orta Çağ'da belki Erken Orta Çağ'da kayıtlarda kale haline getiriliyor" dedi.
Yapılan araştırmalar sonucu 16'ncı yüzyılda terk edilen İç Kale'nin yapı malzemelerinin sökülerek Sahil Kalesi'nin yapımında kullanıldığını belirten Eski Ahlat Şehri Kazı ekibi üyesi Dr. Sinan Kılıç, "Kaledeki seramiklerin tarihlenmesinden ve uzman arkadaşlarımızın söylediklerinden anladığımız kadarıyla 12'nci yüzyılda etrafına surlar örülerek daha büyük bir kale yapılıyor. Bu kale 15'nci yüzyılın sonlarında vasfını yitiriyor ve 16'ncı yüzyılın başlarında terk ediliyor. Ahlat'ta bir Sahil Kalesi var, orası inşa ediliyor. O kale inşa edilirken de buranın kesme taşları, mimari parçaları ve yapı taşları oraya taşınıp kullanılıyor. Böyle bir öneme sahip, tarihi derinliği olan bir yer. Biz milattan önce 3'üncü bin yıl kültürlerini bölgeden çok iyi biliyoruz. Gerek Van Gölü'nün doğu yakasından, gerek Muş Ovası'ndan ve gerek Van Gölü'nün batı yakasından çok iyi biliyoruz. Ama burada milattan önce 3'üncü bin yıla ait bir yerleşim yeri olduğunu, höyük olduğunu birkaç senedir biliyoruz. Zaten buradaki kazı yapmamızın nedeni de o höyüğü bulmaktı. Yani Ahlat'ın en eski yerleşim yerini tespit etmek, arkeolojik olarak incelemek ve kayıt altına almaktı. Önümüzdeki yıllarda Orta Çağ'ın 12'nci yüzyılla, 16'ncı yüz yılın başlarına kadar olan Ahlat'taki bölümünü burada görebileceğiz, inceleyebileceğiz ve tanıtabileceğiz. Ama asıl önemli olan Ahlat'ın en eski köy yerleşmesini ve en eski insan yerleşmesini burada göstermiş olacağız" diye konuştu.
"AMACIMIZ 5 BİN YILLIK MİMARİ DOKUYU ÖNE ÇIKARMAK"
Eski Ahlat Şehri Kazı Başkanı Dr. Öğretim Üyesi Mehmet Kulaz ise "Burayı önemsiyoruz, çünkü buradaki veriler Ahlat'ın en eski yerleşim yeri olduğunu gösteriyor. Bizde milattan önce 3 bin yıllarından itibaren burada yerleşim olduğunu düşünüyoruz. Bulgularda onu gösteriyor. Bizimde temel amacımız bu bulgulara ait seramikler dışında mimari dokuları ortaya çıkararak buranın Ahlat'ın en eski yerleşim yeri olduğunu bütün yönleriyle ortaya çıkarmaktır" diye konuştu.