Orucu bozan şeyler nelerdir? Oruç hangi hallerde bozulur?

Milyonlarca kişi Ramazan ayının başlaması ile birlikte orucu bozan hal ve durumları merak etmeye başladı. Oruç tutanlar oruç bozan durumları, oruç bozan şeyleri bilmek ve buna göre bu hususlara dikkat etmek istiyor. Oruçlarını kazaya düşürmek istemeyenler orucu bozan durumlara karşı da önlem almak istiyor. Müslümanlara farz kılınan oruç zamanında oruç tutanların muktedil olarak orucunu tutması, oruçla kendine zarar vermemesi ve oruca aykırı şeyleri yiyip içmemesi gerekir.

Unutarak yiyip içmek orucu bozar mı?

Peygamber efendimiz şöyle buyurmuştur:

Bir kimse oruçlu olduğunu unutarak yer, içerse orucunu tamamlasın, (sakın) bozmasın. Çünkü onu, Allah yedirmiş, içirmiştir.

Unutarak yiyip içerken oruçlu olduğunu hatırlarsa hemen ağzını boşaltıp yıkar ve oruca devam eder. Oruçlu olduğunu hatırladıktan sonra boğazından aşağıya bir şey geçerse orucu bozulur. Bir kimse unutarak yiyen bir oruçluyu gördüğünde eğer güçlü kuvvetli olup dayanabilen bir kişi ise, oruçlu olduğunu kendisine hatırlatır, zayıf ve güçsüz bir kişi ise hatırlatmaz. Bir suya dalıp kulağına su kaçmak, kendi isteği olmayarak boğazına toz ve duman girmek, kendi isteği olmayarak kusmak, kendiliğinden içeriden gelen kusuntusu yine kendiliğinden içeriye gitmek, uyurken ihtilam olmak, dokunma ve öpme olmadan sadece bakmak ve düşünmek sebebiyle boşalmak, karısını sadece öpmek, geceleyin cünüp olduğu halde sabaha kadar yıkanmayı gündüz yıkanmak, dişleri arasında sahur yemeğinden kalan nohut miktarından az olan kırıntıyı yutmak, ağızdaki tükürüğü yutmak, ağzına gelen balgamı yutmak, kafasından burnuma gelen akıntıyı içine çekip yutmak, ağzına aldığı ilacın tadı boğazına varmak, erkeğin tenasül organına ilaç veya su akıtmak, göze ilaç damlatmak, kan aldırmak, gözlerine sürme çekmek gibi durumlar orucu bozmaz.

Ramazan orucunu bozan, kaza gerektiren şeyler:

1. Boğaza kar ve yağmur kaçması,
2. Astım spreyi kullanmak,
3. Zorla bozdurulmak,
4. Buruna sıvı ilaç koymak,
5. Burnuna kolonya çekmek, [Koklamak bozmaz.]
6. Mukimken oruca başlayıp, sefere çıkınca yiyip içmek,
7. Ud ağacının, amberle tütsülenip dumanının çekilmesi,
8. Başkasının içtiği sigara dumanını isteyerek çekmek,
9. Kulağın içine ilaç damlatmak, kulağı ilaçlı suyla yıkamak,
10. Derideki açık yaraya konan sıvı ilacın sindirim yoluna girmesi,
11. Vücuda ilaç şırınga etmek,
12. İsteyerek, zorlayarak ağız dolusu kusmak,
13. Dişi kanayanın ağzındaki kanı yutması veya tükürükle eşit miktarda karışık kanı yutması,
14. İmsak vaktinin bittiğini bilmeden yiyip içmek,
15. Güneş battı zannederek orucunu bozmak,
16. Dişlerin arasında kalan nohut kadar şeyi yutmak,
17. Buruna çekilen suyun ağızdan çıkması,
18. Abdest alırken boğaza su kaçması, [Hanbelî’de bozmaz.]
19. Kâğıt, taş, pamuk, ot, pişmemiş pirinç gibi ilaç ve gıda olmayan şeyi yutmak,
20. Makattan veya kadınların önden fitil kullanması,
21. Oruçlu olduğunu unutup yediğinde, orucu bozuldu sanarak, bilerek yemeye devam etmek,
22. İmsak vaktinden sonra niyet edenin, gün içinde orucunu kasten bozması,
23. Denize girince veya guslederken makattan su girmesi, [Hanbelî’de bozmaz.]
24. Dil altına konan ilacı emmek,
25. Makata konan pamuğun veya başka şeyin hepsinin içeri girmesi,
26. Vücuda giren ultrason veya endoskopi cihazında ilaç, merhem olması,
27. Lavman yaptırmak, [Mâlikî’de bozmaz.]
28. Özel olarak su buharı teneffüs etmek,
29. Burundan genze giden kanı yutmak,
30. Bayılanı ayıltmak için veya uyuyanın ağzına su akıtmak,
31. Açlığa veya susuzluğa gerçekten dayanamayarak yiyip içmek. [Kefaret gerekip gerekmeyeceğini bilmeyen, ihtiyaten küçük bir kağıt parçasını veya çiğ pirinç tanesini susuz yutarak orucunu bozmalı. Sonra yiyip içebilir.]
32. Basur memesinin, taharetlendikten sonra, ıslak olarak içeriye girmesi,
33. Mastürbasyon yapmak,
34. Yaş parmağı, ön veya arka tarafa sokmak, [Hanbeli’de bozmaz.]
35. Seferde iken kasten orucunu bozana kefaret gerekmez, sadece kaza gerekir. Çünkü seferde oruç tutmak farz değildir.Kasten orucunu bozan, sonradan oruç tutmamayı mubah kılacak bir hâl başına gelse, mesela kadının hayzı başlasa yahut oruç tutamayacak kadar hastalansa yalnız kaza gerekir. Fakat orucunu bozup sefere çıksa, kefaret gerekir; çünkü sefere çıkmak semavi bir özür değildir.
36. Oruçlunun ağzına giren gözyaşı veya ter, çok olur da, tuzluluğunu ağzının her yerinde duyar ve yutarsa orucu bozulur. Yutmayıp tükürürse bozulmaz.

Orucu bozan şeyler

SORU: Dinde reformcular, "Kolaylaştırın, güçleştirmeyin" hadisini, "Abdest alırken ağza bulaşan su orucu bozmadığı gibi, ağza sıkılan ilaçlı sprey de orucu bozmaz. Burun damlası da içeri girse bile bozmaz. İğne veya serumla ilaç vermek, makattan ve vajinadan fitil kullanmak, dilaltı hapını emmek ve kulağa damlatılan ilaç da orucu bozmaz" şeklinde yorumluyorlar. Bu yorumlar yanlış değil mi?

CEVAP: Elbette yanlıştır. Hepsi, dört mezhepte de orucu bozar. Fıkıh kitaplarında "Gıda veya deva [ilaç] olan bir şeyi yutmak orucu bozar" deniyor. Kum, toprak, maden gibi gıda ve deva olmayanlar ise orucu bozar, fakat kefaret gerektirmez. (Redd-ül-muhtar)

Gıda ve deva olanların serumla, iğneyle verilmesi orucu bozar, kefaret değil kaza gerektirir. Mesela açık yaraya konulan sıvı ilaç emilirse, orucu bozar, fakat kefaret gerekmez. Astım spreyinin içinde ilaç olduğu için bozar. Ağza girip yutulan bir şeyin, az veya çok olmasının önemi yoktur. Bir damla ilaç veya bir damla su, isteyerek yutulursa oruç bozulur, kefaret de gerekir. Abdest alırken istemeden yutulursa kefaret gerekmez, çünkü bunda kasıt yoktur. Abdest alırken ağızda kalan yaşlığı yutmakla, ağza burna verilen ilacın yutulması mukayese edilemez, çünkü abdest almak zarurettir. İlaç almak da zarurettir denirse, zaten oruç tutamayacak kadar hasta olanın oruç tutmamasına ruhsat verilmiştir. İyileşince tutar. Reformcuların dediği gibi, "Hem ilacı alır, hem de oruçlu olurum" demek çok yanlıştır. Dört mezhepte de ve bütün müctehid imamlara göre, yaraya konulan ilaç, cevfe [içeriye] giderse oruç bozulur. Şâfiî’de, dimağ [beyin], karın, bağırsak, mesane birer cevftir. Mesela, baştaki kemik yarılsa, buradaki yaraya konulan ilaç, cevfe yani beyne gideceğinden oruç bozulmuş olur. Şafii’de karna bıçak saplansa, bıçağın ucu mideye, yani cevfe girdiği için oruç bozulur. Sağlam deriden bıçak, cevfe girince oruç bozulduğu gibi, iğneyle adaleyi veya damarı yırtarak verilen ilaç, cevfe ulaşınca oruç bozulmuş olur. Hanefi’deyse, bıçak tamamen midenin içine girerse oruç bozulur.

Serum orucu bozar mı?

Bugün tıpta, serumun mesaneye, dimağa ve vücudun her yerine gittiği kesin olarak bilinir. O halde serum, dört mezhepte de orucu bozar. Sadece kaza gerekir. Tıp, damardan veya adaleden verilen ilacın, dimağ ve mesaneye gittiğini bildirirken, hiç kimse, "Serum veya enjeksiyonla verilen ilaç, cevfe [yani dimağ ve mesane gibi yerlere] gitmez" diyemez. Derse de ilmî olmaz, indî olur ve hiç kıymeti olmaz. [Buradaki Hanefîyle ilgili bilgiler, Tahtâvi, Mebsut, Bedayi gibi, Şâfiîlerle ilgili bilgiler ise, Mecmû, Muğn-il-muhtaç, Tuhfe, Envâr, Kummesrâ, Bâcuri, Şerh-i İbni Bâcuri gibi muteber eserlerden alınmıştır.]

Lavman yaptırmak orucu bozar mı?

Lavman yaptırmak, Maliki hariç, diğer mezheplerde bozar. (El-fıkh-u alel-mezahib-i erbaa). Makattan ve vajinadan fitil kullanmak, hatta pamuğun girip kaybolması, parmağın yaş olarak girmesi, kulağa ilaç damlatmak ve burna sıvı ilaç çekmek de orucu bozar. (Redd-ül-muhtar, Hindiye, Hidaye). Dilaltı hapı ise ilaçtır, mukoza denilen yumuşak dokudan emildiği için, deri altına iğneyle ilaç zerki gibi olup orucu bozar. Ağız içindeki mukozadan değil de, vücuttaki sağlam deriden emilen ilaçlar bozmaz.

Kulağa konan ilaç

SORU: "Kulağa veya buruna konan ilaç, tedavi amaçlı olduğu için orucu bozmaz" diyenler çıkıyor. Tedavi amaçlı olunca, bu ilaçlar ve serumlar orucu bozmaz mı?

CEVAP: Tedavi maksatlı olanlar da elbette orucu bozar. Oruçlu, kasten gıda yahut ilaç olarak bir şeyi yiyip içerse, kefaret de gerekir. Şırınga [enjeksiyon] yaptırır veya buruna ilaç akıtır yahut kulağa yağ damlatırsa veya ufak taş ve benzeri yenmeyen veya iğrenilen, tiksinilen bir şeyi yutarsa sadece kaza gerekir. (Redd-ül-muhtar) Tedavi veya gıda maksadıyla da olsa, serum da, iğne yaptırmak gibi orucu bozar ve kaza gerekir. Kefaret gerektirmemesi, ağızdan verilmediği içindir. Yaradılışta bulunan deliklerden içeri giren şey, gıda ve deva olmasa bile orucu bozduğu gibi, vücuttaki yaraya konulan ilaç, sindirim yollarına sızarsa, yine oruç bozulur. (Tahtavi) Demek ki, tedavi maksadıyla yani ilaç olarak da olsa, zaruretsiz bir şey yiyip içmek, orucu bozduğu gibi kefaret de gerekiyor. Tedavi maksadı olsun olmasın, kulağa veya buruna akıtılan ilaç kazayı gerektiriyor. Tedavi amaçlı olunca orucu bozmaz demek, dinimize aykırıdır.