Giriş
Aman dikkat! Bu hastalıklar kenelerden insanlara bulaşıyor!
Kırım-Kongo Kanamalı Ateşi (KKKA), keneler tarafından taşınan Bunyaviridae ailesine bağlı Nairovirüs grubuna ait bir virüsle oluşan ateş, halsizlik, iştahsızlık, kas ağrısı, baş ağrısı, bulantı, kusma, ishal ve ağır vakalarda kanama gibi bulgular ile seyrederek ölümlere neden olabilen zoonotik (hayvanlardan insanlara bulaşan) karakterli bir enfeksiyon hastalığıdır. Peki, bu hastalığın dışında kenelerden insanlara bulaşan hastalıklar var mı?
Dermatoloji Uzmanı Tuğba Doruk kenelerden insanlara bulaşan hastalıklarla ilgili önemli açıklamalarda bulundu.
Keneler artropod (eklembacaklIlar) ailesinin araknida sınıfının zorunlu kan emici üyelerindendir. Böceklerden farklı olarak vücut tek parça halindedir. Ergin kenelerde 4 çift bacak bulunur. İnsan ve hayvan hastalıklarının taşınmasında rol oynayan en önemli vektörlerdendir ve ciddi hastalıklarda “sert keneler” rol oynar. Birçok bakteri, riketsiya, spiroket, virüs, parazit, mantar, protozoa ve solucan kökenli hastalığa sebep olabilirler. Ek olarak toksikozlar, felçler ve alerjik reaksiyonlara da yol açabilirler. Dünya’nın her bölgesinde bulunurlar.
Kenelerin yaşam süreleri 2-3 yıl olarak koşullara göre değişkenlik gösterebilir. Bahar ve yaz aylarında aktiftirler ve kan emmeden aylarca canlı kalabilirler.omurgalı canlılardan beslenirler ve insan tesadüfi konaktır. kan emmeden aylarca canlı kalabilirler
KENELERDEN İNSANLARA BULAŞAN HASTALIKLAR NELERDİR?
TOKSİK REAKSİYONLAR
- Kene felci: kenenin deriye yerleşmesinden 4-6 gün sonra meydana gelir. Kırıklık ve bacaklarda hissizlikle başlayıp solunum felcine kadar ilerleyebilir. Son dönemden önce kenenin çıkarılması 24 saat içinde iyileşme sağlar.
- Kene ısırığı ateşi: kenenin vücuda yapıştığı sürece ateş, titreme, baş ağrısı gibi belirtiler görülebilir. kene çıkarıldıktan 12-36 saat sonra bulgular geriler.
ALLERJİK REAKSİYONLAR
- Diğer eklem bacaklıların ısırığına benzer kırmızı şişlikler meydana gelebilir. Kenenin ağız yapıları dokuda kaldıysa sert şişlikler kalıcı olabilir.
ENFEKSİYON HASTALIKLARI
- Kırım Kongo kanamalı ateşi (KKKA)
Hyalommalar cinsi kenelerden sıklıkla bulaşır.
Yaban hayatının egemen olduğu meşelik alanlarda bulunurlar. KKKA’nın doğal döngüsü yabanıl hayat içindedir. Normalde hayvanlarda hastalık yapmazken, bu dengenin bozulması sonucu hastalık insanlarda enfeksiyona neden olmaktadır. Enfeksiyon insana kene ısırığı veya efekte kan ürünleriyle temas sonrası bulaşır. Kuluçka dönemi 1-6 gündür. Başlangıç bulguları 39-41 C0 ateş, kas-eklem ağrısı ve gözlerde kızarıklıktır. ilerleyen günlerde deride moruklar ve iç organ kanamaları görülür. kesin tanı viral kültür, ELISA testleri ve PCR ile koyulur. Hastalığa özgün bir tedavi yoktur, destek tedavisi tedavinin en önemli basamağını oluşturmaktadır.
Akdeniz benekli hastalığı (Marsilya humması)
Bir çeşit riketsiyoz olan Akdeniz Benekli Ateşi (ABA) kenenin ısırmasından ortalama 7 gün sonra üşüme, titreme, yüksek ateş, halsizlik, baş ağrısı ile kendini gösterir. Kılcal damarlarda meydana getirdiği iltihaplanma sonrası kollarda ve bacaklardan başlayıp vücuda yayılan kızarık döküntüler ortaya çıkar. ısırk yerinde siyah kabuklu yara (tache noir) meydana gelir ve bu hastalık için karakteristiktir. Tanı IFA, PCR gibi yöntemlerle koyulur. İlk 5 günde hastalığa özgü antibiyotik kullanmak çok önemlidir.
Lyme hastalığı
Avrupa ve Amerika’da daha sık görülür. Kenenin tükürük bezinde yaşayan Borrelia burgdorferi bakterisi hastalığa neden olur. Hastalık 3 evreden oluşur, birinci evrede ısırık yerinden başlayarak genişleyen kırmızı halkasal döküntü oluşur, ikinci evrede bakteri lenf düğümlerine yayılır ve iç içe geçmiş çok sayıda halkayla beraber kalp vbe sinir sistemi tutulumları görülebilir., üçüncü evrede tedavi edilmemiş vakalarda eklem rahatsızlıkları, el üstündeki derinin incelmesi ve damarların belirginleşmesi gibi durumlar ortaya çıkabilir.
Kenelerden nasıl korunabiliriz?
Kenelerin doğadan tamamen arındırılması imkansızdır, hedef kene popülasyonun azaltılması yönündedir. Evcil ve yabanıl hayvanlara dış parazit aşılarının uygulanması, çevrenin akarisitlerle ilaçlanması gibi uygulamalar yapılabilir, ama esas hedef bireysel korunma
Kıyafet: açık renk tercih edilmeli, koyu renk giysileri keneler daha çabuk farkeder ve çoraplar pantalonun içine sokulmalı
Repellentler denilen böcek savarlar (DEET maddesi) cilde uygulandığında 2,5 saatlik gibi kısa süreli kalışlarda koruma sağlarlar
insektisitler (Böcek öldürücüler) olarak bilinen permetrin emdirilmiş kumaştan hazırlanan kıyafetler ve çadır malzemeleri tercih edilebilir.
Kene ısırığı fark edildiğinde üzeri vazelin ile kapatılmamalı veya kimyasal uygulanmamalıdır. Kene strese girip tüm tükürük salgısını kusmasına neden olur ve bu da toksinlerin veya enfeksiyonu kana karışmasıyla sonuçlanır.
Keneyi vücuttan çıkartırken ucu künt bir pensetle keneyi ezmeden ve koparmadan saat yönünün tersine nazikçe çevirme hareketiyle dikey kuvvet uygulayarak çekmek gerekir. Ağız organ eli deride kalırsa uzman hekime başvurulmalıdır.