Giriş
Sarı humma nedir? Sarı humma hastalığı nasıl bulaşır?
Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ), Güney Sudan'da sarı humma salgınının başladığını duyurdu. Sarı humma virüsü, enfekte sivrisineklerin ısırması sonucu bulaşıyor. Sarı humma virüsü, yüksek ateş, sarılık, karın ağrısı, kusma ve kanamaya yol açıyor. Sarı humma hakkında detaylı bilgi haberimizde.
Dünya Sağlık Örgütünden (DSÖ), yapılan açıklamada, Uganda sınırındaki Kajo Keji bölgesinde 2 vakanın görüldüğü belirtilerek, buradaki halkın hastalığa karşı bağışıklığının bulunmadığı ifade edildi. Salgınla baş edebilmek için bölgede aşı çalışmasının planlandığı vurgulanan açıklamada, sağlık sisteminin zayıflığı ve gözlem mekanizmasının olmaması nedeniyle salgının büyümesinden korkulduğuna işaret edildi. Peki sarı humma nedir? Sarı humma hastalığının belirtileri neler? Sarı humma hastalığının tedavisi nasıl olur? Sarı humma hastalığından korunmak için neler yapmalıyız?
Sarı humma nedir? Nasıl bulaşır?
Sarı humma virüsü ile enfekte sivrisineklerin ısırması sonucu bulaşan, akut, viral kanamalı bir hastalıktır. Sarı humma virüsü Aedes veya Haemagogus türü sivrisinekler aracılığıyla bulaşır. Bu sivrisinekler özellikle gündüzleri ısırır. Bulaşma 2500 metreye kadar olan yerleşim birimlerinde gözlenebilir. Sarı humma insanları ve maymunları etkiliyor.
Vahşi yaşamın hüküm sürdüğü yerler ve ormanlık bölgelerde, maymunlar enfeksiyonun başlıca deposudur ve enfeksiyonun maymundan maymuna bulaşması sinekler aracılığıyla oluyor. Sivrisinekler, ormanlık alana giren insanları hem de maymunları enfekte eder ve böylece lokal salgınlara neden olurlar.
Kentsel bölgelerdeki bulaşmada maymunların rolü yoktur, enfeksiyon sinekler vasıtasıyla insanlar arasında yayılır. Yoğun kitlelerin yaşadığı yerlerde enfeksiyonun oluşması, büyük sarı humma salgınlarına sebebiyet verebilir.
Sarı hummanın belirtileri ve tedavi yöntemleri
Sarı humma virüsü ile enfekte olan kişilerin birçoğu hiçbir belirti vermeyebilir veya hafif belirtiler gösterebilir. Belirti oluşanlar için kuluçka süresi 3 ila 6 gün arasında değişiyor.
Hastalığın ilk belirtileri ani ateş, titreme, şiddetli baş ağrısı, sırt ağrısı, genel vücut ağrıları, bulantı, kusma, yorgunluk ve halsizlik. Hastaların çoğu ilk dönemden sonra iyileşme gösteriyor. Bu hastaların yaklaşık yüzde 15’inde daha şiddetli bir faza geçiş olur. Bu ikinci dönemde yeniden ateş yükselmesi, sarılık, karın ağrısı, kusma ve kanama belirtileri görülür.
Sonunda şok ve çoklu organ yetmezliği gelişir. Bu hastaların yarısı ilk belirtilerin başlamasından 10-14 gün sonra kaybedilirler.
Sarı humma tedavisi
Tanı, viral enfeksiyona karşı kişinin bağışıklık sisteminin oluşturduğu antikorları tespit eden kan testlerine dayanıyor.
Spesifik tedavisi yoktur. Semptomlara yönelik destekleyici tedavi yapılıyor. Mümkün olduğu kadar hastalar destek tedavisi ve yakın izlem için hastaneye yatırılmalı.
Sarı humma Afrika ve Orta ve Güney Amerika'nın tropikal bölgelerinde endemiktir. Afrika ve Latin Amerika'da 44 endemik ülkede 900 milyondan fazla nüfus risk altında. Afrika’da 31 ülkede tahminen 500 milyon kadar insan risk altında.
Sarı hummanın yaygın olarak görüldüğü yerlere seyahat eden kişiler risk altında. Özellikle sivrisineğe maruziyetin fazla olduğu kırsal alanlar ve ormanlık bölgelere uzun süreli seyahatlerde risk çok daha fazla. Sarı hummanın bulaşma riskinin olduğu bölgeler veya ülkelere giden her yolcunun aşı olması tavsiye ediliyor. Bu durum, bu ülkelerde hastalığın resmi olarak rapor edilmediği hallerde de geçerli.
Yolcular sarı humma aşısı yaptırarak ve sivrisineklere karşı önlem alarak korunmalı.
Sarı humma aşısı hastalığın görüldüğü bölgelere seyahat edeceklere önerilir. Aşı yapıldıktan sonra UST’ye uygun olarak ‘Uluslararası aşı ve profilaksi sertifikası’ düzenlenir. Bazı ülkeler ülkeye giriş için sarı humma aşısının yapıldığını gösteren bu sertifikayı zorunlu tutmaktadırlar. Uluslararası aşılama sertifikası, aşılandıktan 10 gün sonra geçerlilik kazanır.
Sarı hummadan korunma yolları
Enfeksiyona maruz kalma riski, sinek ısırmalarına karşı tedbir alınarak (koruyucu elbiseler, cibinlik, sivrisinek kovucu preparatlar ile) azaltılabilir. Sarı humma virüsünü taşıyan sineklerin daha çok gündüzleri ısırdığı unutulmamalıdır.
Sivrisinek ısırıklarından korunmak için:
- Uygun giysiler giyilmelidir (uzun kollu gömlek, uzun pantolon, çorap ve şapka)
- Uygun bir böcek kovucu kullanılmalıdır (DEET, Picardin). Aktif madde yüzdesi yüksek olanlar daha uzun bir koruma sağlar. Ayrıca güneş koruyucu kullanılacaksa, önce güneş koruyucu sürülüp sonra böcek kovucu uygulanmalıdır. Çocuklar üzerinde kovucu uygulanırken gözlere ve ağıza temasından kaçınılmalıdır. Kullanılacak giysilere ve çadıra permetrin uygulanabilir. Permetrin doğrudan cilde uygulanmamalıdır.
- Mümkün olduğu kadar perdeli ve klimalı odalarda kalmaya özen gösterilmelidir.
- Birçok sivrisinek daha çok geceleri aktifken, sarıhumma bulaştıran sirisineklerden biri olan Aedes aegypti daha çok gündüzleri ısırırlar.
- Eğer kendinizi hasta hissediyorsanız hemen hekiminize veya bir sağlık kuruluşuna başvurun.
- Seyahatiniz hakkında hekiminize mutlaka bilgi verin.
- Ateş ve ağrınız için Asetaminofen kullanın. Kanamaya meyli artırabileceğinden aspirin ve ibuprofen içeren ağrı kesicilerden uzak durun.
- Daha fazla sivrisinek ısırıklarından korunarak hastalığın yayılmasını önleyin.