Bilal Emin Turan

17 Mart 2024, Pazar 07:00

Karta yüklenirken iki kere düşünün

Son dönemde kamuoyunda sıkça konuşulan kredi kartı kısıtlamaları tek tek devreye alınıyor. Geçen hafta bazı bankaların nakit avans limitini ve taksit sayısını 3’e indirmesinin ardından dün yeni bir adım geldi. Merkez Bankası’nın kararına göre; karttan nakit avans kullanımı ile kredili mevduat hesabından para çekiminde aylık yüzde 4.42 olan faiz yüzde 5’e çıktı. Gecikme faizi de yüzde 4.72’den yüzde 5.30’a yükseldi.

Merkez Bankası, fiyat istikrarının sağlanması ve enflasyonun dizginlenmesi için son dönemde peş peşe adımlar atıyor. Bu ay içerisinde bu yönde atılan ilk adım kredi büyümelerine yönelik kısıtlamaydı. Bankanın kararına göre; TL ticari krediler için yüzde 2.5 olan aylık büyüme sınırı yüzde 2’ye indirilmişti. İhtiyaç kredilerinde yüzde 3 olan aylık büyüme sınırının yüzde 2’ye düşürülmüştü. Taşıt kredilerinde ise yüzde 2 sınırının korunmasına karar verilmişti.

HEMEN ETKİSİNİ GÖSTERMİŞTİ

Bankalar belirlenen limitlerin üzerinde kredi büyümesi gerçekleştirirse ilave yükümlülüklerle karşılaşacak. Yani bu durum bankaya ek maliyet getirecek. Bu kararla kredi musluklarının kısılması, dolayısıyla kredi kaynaklı iç tüketimin frenlenmesi, yani tüketim kaynaklı enflasyon artışının önlenmesi amaçlanmıştı. Kredi büyümesine yönelik bu hamlenin ardından geçen hafta bankalar hemen harekete geçti. Kararın ilk etkisi de bir kredi türü olan nakit avansta görüldü.

AVANS LİMİTİ YÜZDE 25’LE SINIRLI

Kredi büyümesi hızlı olan bazı bankalar, karttan nakit avans çekim limitini sınırlandırdı ve taksit sayısını düşürdü. Karttan taksitli çekimde vade 12 aydan 3’e indirildi. Taksitli nakit çekim limiti de kart limitinin yüzde 25’i ile sınırlandırıldı. Daha önce bu limit de kart limitinin yüzde 80’i kadar uygulanıyordu. Merkez Bankası’ndan dün yeni bir hamle geldi. Banka nakit avans ve kredili mevduat hesaplarına uygulanacak aylık faiz oranlarını yüzde 4.42’den yüzde 5’e çıkardı (yıllık bileşik yüzde 112.9’a denk). Karar 16 Mart itibarıyla geçerli olacak.

15 Mart 2024, Cuma 07:00

Düzenli birikimle ikinci emekli maaşı

Geleceğe yönelik planlı birikim yapma konusunda en güçlü enstrüman Bireysel Emeklilik Sistemi (BES). 10 yıl ve daha önce BES’e girenler ikinci emekli maaşını bağlatmaya başladı. Bu kapsamda 265 bin 672 kişi emeklilik hakkını kullandı. SGK’dan da emekli olanlar şimdi çift maaş alıyor. Peki BES’ten nasıl emekli olunur? Emekli olunca maaş bağlatmak mı, toplu para almak mı avantajlı? Detayları araştırdık...

Tasarruf anlayışına bambaşka bir boyut getiren Bireysel Emeklilik Sistemi (BES), 2001 yılından beri hayatımızda. BES’teki sıçrama ise 2013 yılında devlet katkısının devreye girmesiyle sağlandı. Geleceğe dönük planlama anlayışının gelişmesi, yüzde 30’luk devlet katkısı, yatırılan paranın her türlü piyasa aracında (altın, gümüş, hisse, döviz, faiz gibi) değerlendirilebilmesi, çocuklar için de hesap açılabilmesi BES’e ilgiyi her geçen gün artırıyor.

812 MİLYAR LİRAYI AŞAN FON

Emeklilik Gözetim Merkezi’nin (EGM) açıkladığı 12 Mart 2024 verilerine göre; gönüllü katılımcı sayısının 8 milyon 883 bin 871 olduğu (1.2 milyonu 18 yaş altı) BES’te toplam fon büyüklüğü ise 822.8 milyar liraya yükseldi. Birikimler BES’te hızla artmaya ve değerlenmeye devam ederken diğer yandan sistemde 10 yıl kalma ve 56 yaş şartını tamamlayanlar emekli maaşını almaya başladı. 265 bin 672 kişi emeklilik hakkını kullandı.

PLANLARKEN NELERE DİKKAT EDILMELİ?

Emeklilik dönemindeki nakit ihtiyaçlarınız için kullanmaya başlayacağınız birikimleri geri almayı planlarken cevabını vermeniz gereken en temel soru, bu birikim ile kaç yıl gelir alabileceğiniz olmalı. Öncelikle emeklilik döneminizdeki temel ihtiyaçlarınız ile diğer harcamalarınız için size gerekli olacak tutarı hesaplamalısınız. SGK’dan aldığınız emekli maaşınız ya da başka bir geliriniz varsa, bu gelirin yeterliliğini de değerlendirmelisiniz.

KISMİ TOPLU ÖDEME

BES’te 10 yıl ve 56 yaş şartını tamamlayanlar hemen sistemden çıkmak zorunda değil. İsteyenler katkı payı ödemeye devam ederek yüzde 30’luk devlet katkısıyla birikimlerini katlayabilir. İsteyenler birikimlerinin bir kısmını çekip birikim yapmayı sürdürebilir. Dileyenler de birikimlerden ihtiyacı kadar tutarı çekip kalanının planlı şekilde belirlenen dönemlerde kendisine ödenmesini isteyebilir. Bir başka deyişle BES, hem birikim yaparken, hem emekli olurken birçok seçenek ve kolaylık sağlıyor.

08 Mart 2024, Cuma 07:00

Sağlık ve eğitim gideri varsa kira vergisi düşer

Kira geliri için ay sonuna kadar beyanname verilecek. Beyanname verirken dikkat edilecek ayrıntılar cepten çıkacak parayı da düşürebiliyor. Örneğin; kiralık konut için yapılan masraflar dışında mülk sahibinin kendisi ve ailesi için yaptığı sağlık, eğitim ve sigorta harcamaları indirim konusu yapılabiliyor.

TESPİT ETMESİ ÇOK KOLAY

2023 yılında elde edilen kira geliri, 21 bin liralık istisna tutarını aşıyorsa beyanname verilmesi gerekiyor. Hem kiracıların verdiği bilgiler hem de tapu, banka ve sigorta kuruluşlarından sağlanan verilerle evin kirada olup olmadığı rahatlıkla tespit edilebiliyor. Geçen haftaki yazımızda kira beyannamesi doldururken ‘getiri’ ve ‘götürü’ gider yöntemlerinden hangisinin, hangi durumda tercih edilirse avantaj sağlayacağını detaylıca açıklamıştık.

BU TERCİHLERE DİKKAT!

İki yöntemi kısaca hatırlayalım... Götürü gider yöntemi tercih edildiğinde istisna tutarı çıkarıldıktan sonra kalan tutardan yüzde 15 daha indirim yapmayı sağlıyor. Gerçek gider yöntemiyle ise evle ilgili yapılan asansör, yalıtım, kombi, ankastre masrafları kira gelirinden indirilebiliyor. Ayrıca ev krediyle alınmışsa faiz ödemeleri de gider olarak gösterilebiliyor. Yine ev, 2019’dan sonra alındıysa evin satın alma bedelinin yüzde 5’i gider olarak hesaba dahil ediliyor.

DETAYLICA OKUMALISINIZ

Konuta yapılan harcamaların dışında mülk sahibinin kendisi, eşi ve çocukları için yaptığı bazı harcamalar da gider olarak gösterilebiliyor. Bu yazımızda bunun detaylarını paylaşacağız. ‘Hazirbeyan.gib.gov.tr’ internet adresine girince göreceğiniz beyanname ekranında ‘istisna’, ‘gider’ gibi bölümlere yazılan her bir tutar kira gelirinin düşmesini sağlıyor. Bunlar arasında özellikle eğitim, sağlık ve hayat sigortası gibi harcamalar dikkat çekiyor.

5’İNCİ BÖLÜMÜ ATLAMAYIN!

01 Mart 2024, Cuma 07:00

Kira vergisinde ince hesap

Evi kirada olan milyonlarca vatandaş bu yıl kira beyannamesi verecek. Kira geliri beyan ederken seçilecek yöntem, istisna tutarları, kirada olan evin kredi borcu ve evle ilgili yapılan harcamalar, cepten çıkacak vergiyi direkt etkiliyor. Hangi detayların, kimin için daha avantajlı olduğunu araştırdık.

1 NİSAN’A KADAR SÜRE VAR

Vergi daireleri, özellikle bu yıl kira geliri elde edenleri sıkı takibe aldı. Banka hesaplarından faturalara kadar birçok para hareketini takip eden maliye, kiracılardan da bilgi topluyor. Özetle 2023 yılında kira geliri elde edenlerin vergi beyannamesinden kaçma şansı yok. Beyanname verme işlemleri ise bugün itibarıyla başlıyor ve 1 Nisan’a (31 Mart hafta sonuna rastladığı için) kadar devam edecek.

ÇAPRAZ SORGULAMA YAPILIYOR

Kira gelirine ilişkin beyanlar; nüfus, tapu, banka, sigorta şirketleri gibi kurum ve kuruluşlardan elde edilen bilgilere göre oluşturulan hazır beyan sistemi (hazirbeyan.gib.gov.tr) ile mobil uygulama üzerinden veya vergi dairelerinden yapılabiliyor. Hazır beyan sistemine e-Devlet şifresiyle girdiğinizde adınıza hazırlanmış beyannameler ekrana yansıyor. Gerekli kontrolleri yapıp onaylarsanız, ödeyeceğiniz vergi otomatik olarak hesaplanıyor.

TEK KONUT İSTİSNASI VAR

Her yıl konut kira beyannamesi verirken belli bir istisna tutarı belirleniyor. Buna göre; geçen yıl konut kiralarından elde edilmiş gelirlerin 21 bin liralık kısmı vergiden muaf tutulacak. İstisna sadece tek konut için geçerli. Kira geliri 21 bin liralık istisnanın altındaysa beyanname verilmeyecek. Örneğin; aylık 1.700 lira kira geliri olan bir mülk sahibi 20 bin 400 lira gelir sağlıyor. Bu tutar, 21 bin liranın altında olduğundan beyan etmeye gerek yok.

KREDİ TAKSİTİ ÖDENIYORSA AVANTAJLISINIZ

26 Şubat 2024, Pazartesi 07:00

Küresel yolcu trafiği 9.7 milyarla rekor kırmaya hazırlanıyor! Havacılığın altın yılı olacak

2019 yılının havacılık sektörünün altın yılı olduğuna dikkat çeken TAV Havalimanları CEO’su Serkan Kaptan, “2019 yılında dünyada 9 milyar uçan yolcu vardı. 2020 yılında pandemi kriziyle beraber yolcu sayısı 3 milyarlara düştü. Geçen yıl 8.7 milyar yolcuya ulaşıldı. 2024 hedefi 9.7 milyar yolcu” dedi. TAV ise yönettiği 15 havalimanında, 96 milyon yolcu ile şimdiden 2019’u sollamış.

Jeopolitik riskler, savaşlar, salgın hastalıklar... Son 5 yıldır havacılık sektörü bu olumsuzluklarla mücadele ediyor. Sektör 5 yıl önceki yolcu potansiyeline daha bu yıl ulaşabilecek. Hatırlanacağı üzere 2019 yılı havacılık sektörü açısından rekorlar yılıydı. Dünya çapında 9 milyar yolcu uçakla seyahat etmişti. Pandemiden sonra bu rakamın 3 milyara kadar gerilediğini belirten TAV Havalimanları İcra Kurulu Başkanı (CEO) Serkan Kaptan, bu yıla ilişkin müjdeli haberi paylaştı:

TÜRKIYE İLK 6’YA GİRECEK

“Bu yıl küresel yolcu trafiğinin 9.7 milyara çıkması öngörülüyor. 2042 beklentisi 20 milyar, 2052 beklentisi ise 25 milyar. Dış hat trafiği iç hatta göre, gelişmekte olan pazarlar gelişmiş ekonomilere göre daha hızlı büyüyecek. Bu büyümeye paralel gelecek 20 yılda 2.4 trilyon dolarlık havalimanı yatırımı gerekiyor. Havacılığın merkezi Doğu’ya kayıyor. Türkiye en büyük 7’nci havacılık pazarı konumunda. 2050’lerde İngiltere ve Japonya gibi ülkeleri geride bırakarak 6’ncı sıraya yükselecek.”

DOĞU DAHA HIZLI TOPARLANDI

Dünya havacılık sektöründeki yavaş toparlanmaya rağmen kendilerinin şimdiden 2019’daki rakamları geride bıraktıklarını vurgulayan Kaptan, “Bizim toparlanmamız yüzde 107. Yani 2019’da 100 birim yolcumuz varken bugün bunu 107’ye çıkardık. Dış hat yolcumuz yüzde 12 arttı. İç hatta düşüş yüzde 4. Paçalda yüzde 107’ye geldik. İşlettiğimiz havalimanlarının Doğu’da yer alması avantaj sundu. Batı’da aksamalar söz konusu. Doğu’daki havalimanlarında ise hızlı bir büyüme var. Kazakistan, Gürcistan ciddi katkı sağladı” dedi.

KÖRÜĞE YAKLAŞAN UÇAK NE ÖDÜYOR?

23 Şubat 2024, Cuma 07:00

Kuruş kuruş birikimin püf noktaları

Birikim yapmak için her ay on binlerce lira para artırmak gerekmiyor. Temel ihtiyaçları karşıladıktan sonra elde kalan her kuruşu yatırıma dönüştürebilirsiniz. Bunun için bir sürü yatırım enstrümanı var. Önemli olan alternatif yatırım yollarını keşfetmek ve tasarruf disiplininden asla taviz vermemek. İşte kuruşunuzu dahi değerlendirebileceğiniz para biriktirme taktikleri…

Son dönemde iş dünyasından ‘ayağınızı yorgana göre uzatın’, ‘çok elzem olmayan harcamalarınızı erteleyin’, ‘tasarruf edin’ yönünde mesajları sıkça duyar olduk. Bu tespitlerin altında elbette global ekonomide yaşanan belirsizlikler, jeopolitik riskler gibi temel faktörler yer alıyor. Bireyler de bu uyarıları sonuna kadar dikkate almalı ve tasarrufun ve geleceğe dönük birikim yapmanın öneminin daha çok arttığı bugünlerde ‘az-çok’ demeden harekete geçmeli.

MOTİVASYONUNUZU KAYBETMEYİN

Ne zaman para biriktirme mevzusu açılsa ‘Zaten ay sonunu zor getiriyoruz’, ‘Hangi parayla bunu yapacağız?’, ‘Sanki 3 kuruş biriktirsek zengin olacağız’ şeklinde itirazları ve baştan reddeden söylemleri sık duyarız. Oysa yanlış da tam bu noktada yapılıyor. Bu önyargı, geleceği planlamanın, yarınları düşünmenin önündeki en büyük engeldir. Kaldı ki günümüzde finans kurumlarının sunduğu enstrümanlar, kuruşlarınızla dahi yatırım yapmanıza imkan sağlıyor.

KAR TOPU HALİNE GELİYOR

Uç bir örnek olsa da, kuruşların yarattığı değeri anlatmak için ilginç bir hesap da yapılıyor. Bu hesaba göre; 1 kuruş 30 gün boyunca her gün ikiye katlarsa 30’uncu günün sonunda 5.3 milyon liraya ulaşıyor. Elbette birikimlerin günlük olarak ikiye katlanması söz konusu değil. Ancak küçümsenen rakamların zamanla nasıl kartopu haline dönüştüğünü kafamızda canlandırmak için güzel bir örnek. Buradan hareketle temel harcamalardan artan her bir kuruşu yatırıma dönüştürmelisiniz.

1-YATIRIM FONLARI

Yatırım fonları, Türkiye’deki ve dünyadaki hemen hemen türlü alana yatırım yapmanızı sağlıyor. Yatırım fonlarını bir kumbara gibi düşünebiliriz. Hepimiz o kumbaraya bir para aktarıyoruz. O paraları uzmanlar hisse senedi, mevduat, yabancı hisse senedi, petrol (petrol yatırım fonu sepeti), döviz (serbest döviz fonu), altın (altın yatırım fonu), gümüş gibi farklı enstrümanlarda değerlendiriyor. Fonun günlük, aylık veya yıllık artışı ne orandaysa herkes yatırdığı paraya göre kazanç sağlıyor. Üstelik bu fonları almak için her ay 5-10 bin lira gibi yüksek meblağlar ayırmanıza gerek yok. 20-30 kuruşla dahi fon alımı yapmak mümkün. Evet, doğru duydunuz. Milyonlarca fondan 1 tane almanın bedeli bu kadar düşük.

16 Şubat 2024, Cuma 07:00

ATM’lerde sürpriz masrafa dikkat!

Bankacılık işlemlerinin büyük çoğunluğu artık mobil kanallar üzerinden gerçekleştiriliyor. Ancak para çekme, nakit avans kullanma, 7x24 para yatırma, fatura ödeme gibi birçok işlem halen ATM’ler aracılığıyla yapılıyor. Özellikle maaş günlerinde ATM önlerinde yoğunluk oluşuyor. ATM’den işlem yaparken ekstra masraflarla karşılaşmamak için dikkat edilmesi gereken bazı detaylar var. Sizin için araştırdık...

PARANIZIN KIYMETİNİ BİLİN

Türkiye’nin 81 ilinde 50 binin üzerinde para çekme makinesi yani ATM bulunuyor. Her gün milyonlarca tüketici bu cihazlar üzerinden para yatırma, çekme, fatura ödeme, havale gibi işlemler gerçekleştiriyor. Son dönemde ATM’lerle ilgili şikayetlerde artış söz konusu. Mağduriyetlerin odağında para çekimi sonrası kesilen yüksek komisyonlar, günlük para çekme limitlerinin düşük belirlenmesi, para sıkışması, yatırılan paranın hesaba eksik geçmesi gibi başlıklar yer alıyor. 7/24 işlem yapma imkanı veren ATM’lerle ilgili bazı ince detaylar var. Bu detayları bilenler hem ek masraflardan kurtulur hem de olası kayıpların önüne geçer.

BANKADAN BANKAYA LİMİTLER DEĞİŞİYOR

Bankalar, son 5-6 yıldır dijitalleşme dönüşümü kapsamında şubelerdeki gişe sayısını azaltarak, nakit ihtiyacı için müşterilerini ATM’lere yönlendiriyor. ATM’lerden günlük çekilebilecek limit ise sınırlı. Bankadan bankaya değişmekle birlikte ortalama günlük para çekme limiti kartla 5-10 bin lira arasında. Mobil uygulama yoluyla çekilebilecek tutar ise 5 bin lira ile sınırlı. Ocak ayı itibarıyla zamlarla maaşı artan emekli, memur ve çalışanlar ATM’den para çekmek istediklerinde istedikleri limitte çekim yapamıyor. Bu yüzden limit üstü çekim gerçekleştiriyor.

Limit üstü çekim yaparken banka çekilen tutara göre komisyon kesiyor. Bu da çekilen tutarın en az yüzde 2’si kadar. Örneğin günlük ücretsiz para çekme limitiniz 5 bin liraysa ve siz 7 bin liralık çekim yaparsanız limitin üzerindeki 2 bin lira için vergiler dahil 40 lira komisyon ödemek zorunda kalırsınız. Limiti 100 lira dahi aşsanız en az 10-15 lira komisyon ödersiniz. Bazı bankalarda limit üstü çekim komisyonu yüzde 3’lere dayanıyor. Limit üstü çekim tutarının da bir sınırı var. Mesela günlük limitiniz 10 bin liraysa, limit üstü dahil günlük para çekme limiti 20 bin lirayı aşamıyor. Bazı banka şubelerinin içindeki ATM’lerden 50 bin liraya kadar para çekmek mümkün.

QR KOD SEÇENEĞİ DE VAR

Kartsız yani mobil bankacılık uygulaması (QR Kod) yoluyla ücretsiz para çekme limiti genelde 5 bin lirayı geçmiyor. Acil para çekimi yaparken limit artırımı yapamayacaksanız hem banka kartıyla hem de QR kodla ayrı ayrı para çekebilirsiniz. Kartla 10 bin lira limitiniz varsa QR kodla da 5 bin liralık çekim yaparak toplam 15 bin lirayı limit aşım ücreti ödemeden çekmeniz mümkün oluyor.

15 Şubat 2024, Perşembe 07:00

Global şirketlerin gözü Türkiye'de! 18.6 milyar dolarlık ilave yatırım potansiyeli

Uluslararası Yatırımcılar Derneği’nin (YASED) Başkanı Engin Aksoy, Türkiye’nin yıllık 10-13 milyar dolar olan yatırım alma potansiyelinin 25-30 milyar dolara çıkabileceğini söyledi. Aksoy, sadece bu yıl risk algısındaki iyileşmenin 18.6 milyar dolarlık ilave yatırımı harekete geçirebileceğini vurguladı.

Türkiye, 2022 yılında 13.7 milyar dolarlık uluslararası doğrudan yatırım çekmişti. 2023 yılındaki doğrudan yatırım ise dünyadaki enflasyonist ortama ve resesyona rağmen 10.6 milyar doları buldu. 2023 yılında, uluslararası doğrudan yatırımın tüm dünyada yüzde 18 azaldığını da belirtmekte fayda var. Bu yıl doğrudan yatırım kaynaklı para girişinin daha çok artması bekleniyor. 33 ülkeden 274 üye şirketi bünyesinde barındıran Uluslararası Yatırımcılar Derneği’nin (YASED) Başkanı Engin Aksoy, dün düzenlediği basın toplantısında bu konuda önemli bilgiler verdi ve YASED üyeleriyle yapılan beklenti anketinin sonuçlarını paylaştı.

ÜRETİM VE İSTİHDAMA DEVAM

YASED üyesi uluslararası şirketlerin Türkiye’deki CEO’larıyla bu yılın başında gerçekleştirdikleri ankete (YASED Pulse) dikkat çeken Aksoy, şunları söyledi: “Katılımcı şirketler, Türkiye’deki operasyonları için güçlü bir büyüme öngörüsü içinde. Üyelerimizin çoğunluğu ihracatlarını, çalışan sayılarını ve yatırım miktarlarını önümüzdeki 6 ay içinde de artırmayı hedefliyor. Olumsuz beklenti azaldı. Anketimizde önümüzdeki 6 ay içerisinde risk göstergeleri ve düzenleyici çerçevede iyileşmeler yaşanır, öngörülebilirlik artarsa, 18.6 milyar dolar büyüklüğünde ilave bir yatırım potansiyelinin harekete geçirilebileceği tespit ediliyor. 6 ay önceki ankette bu potansiyel 7.1 milyar dolardı.”

SON DÖNEMDEKİ ADIMLAR GÜVEN VERDİ

Engin Aksoy, son dönemde makroekonomik istikrarın sağlanması yönünde atılan adımların Türkiye’de yeni yatırımların planlanması açısından yatırımcı algısında ciddi bir iyileşme sağladığını söyledi. Aksoy ayrıca bu noktada politikaların devamının önemini vurguladı ve “Ortaya konulacak bir reform gündeminin ekonomimizi daha rekabetçi hale getirecek uluslararası doğrudan yatırımın çekilmesine katkı sağlayacağını düşünüyoruz. Biz bir ülkenin küresel rekabet gücünü etkileyen 4 temel unsur olan ‘dijital dönüşüm’, ‘yeşil dönüşüm’, ‘küresel tedarik zincirlerine entegrasyon düzeyinin artırılması’ ve ‘insan sermayesini’ sürekli iyileştiren bir insan kaynakları sisteminin varlığını çok önemsiyoruz” diye konuştu.

RAKİPLERİ YAKALARSAK İKİ KATINA ÇIKABİLİR