Giriş
Pazar günü Posta Gazetesi Karnaval ekinde, İstanbul Koruyucu Aile Derneği Yönetim Kurulu Üyeleri’nden Filiz Suyur ve Gülay Kaya Yavaşal ile bir sohbet gerçekleştirdiğimden bahsetmiştim. Koruyucu ailelikle ilgili Türkiye’de yapılan çalışmaları ve konuyla ilgili bilmediklerimizi konuştuk.
Dernek ne zaman ve hangi amaçla kuruldu?
Derneğimiz yuva ve yurtlarda hiç çocuk kalmaması adına, sıcak, sevgi dolu bir ailede büyümenin onların en temel hakkı olduğuna inanan bir grup koruyucu aileler tarafından 2012’de kuruldu.
Koruyucu Aile ne demek? Evlat edinme ve koruyucu aile olma arasındaki fark nedir?
Çocuk Hakları Bildirgesinde de yer alan her çocuğun bir aile ortamında büyüme hakkını ne yazık ki bazı çocuklarımız çeşitli nedenlerden dolayı kullanamazlar. Bu esnada devlet, çocukların bu haklarını kullanabilmelerini sağlamakla yükümlüdür.
Bunun sağlanması için geliştirilen hizmet modellerinden biri de koruyucu aileliktir. Koruyucu aile, bu çocuklarımızın aile ortamında sevgi ile büyümelerine, biyolojik ailesi, okulu ve çevresi ile ilişkilerini sağlıklı bir şekilde sürdürmelerine ve bütün bu süreçte onlara destek olmaya uygun ve istekli olan aile veya kişilere denir.
Evlat edinme, biyolojik aileleri ile yaşama şansını kaybetmiş çocuklar için uzun süreli, istikrarlı bakım sağlanmasıdır.Evlat edinmede aile hukuksal bir süreci tamamlayarak mahkeme kararı ile velayet hakkını alır ve çocuk ailenin soyadını taşımaya başlar.
Koruyucu ailelikte ise koruyucu aile kısa veya uzun süreli olarak çocuğun bakım, yetiştirme ve eğitim sorumluluğunu devlet ile paylaşmaktadır.Çocuğun velayeti biyolojik ailesinde kalmaktadır. Ailenin herhangi bir nedenle vasi olamaması halinde vasi, kurumca belirlenen bir kurum görevlisi olur.
Türkiye’de kaç tane Koruyucu Aile Derneği var?
İlki İzmir’de kurulmuş olmakla birlikte Kayseri, Ankara, Denizli, Gaziantep, İstanbul, Hatay ve Balıkesir illerimizde Koruyucu Aile Derneği mevcuttur.
Kimler koruyucu aile olabilir?
Yüreğinde çocuk sevgisini barındıran, özverili, sabırlı ve şefkatli olabilecek; 25-65 yaş aralığında evli ya da bekar, T.C vatandaşı olan, sürekli Türkiye’de ikamet eden, en az ilkokul mezunu, düzenli asgari bir gelire sahip, bulaşıcı hastalığı olmayan, adli sicili temiz herkes koruyucu aile olabilir.
Türkiye’de kaç çocuk, çocuk yuvalarında ve yetiştirme yurtlarında devlet bakımında kalıyor ve kaçı koruyucu aile yanında yaşıyor?
Türkiye’de yaklaşık 13.000 çocuk yuva ve yetiştirme yurtlarında devlet koruması altında. Türkiye genelinde 3056 koruyucu aile yanında 3691 çocuğun bakımı üstleniliyor. Dünyada koruyucu ailelik %77 lere ulaşmışken, Türkiye’de bu oran sadece %27 lerde. Bunun nedeni de korucuyucu ailelik kavramıyla toplumumuzun yeni yeni tanışması, sistemin şimdiye kadar topluma çok iyi anlatılmaması, bu alanda aileleri sisteme dahil edecek çok fazla çalışmanın yapılmamasından kaynaklandığını düşünüyoruz. Fakat son iki senedir devlet tarafından koruyucu aileliği yaygınlaştırıcı birçok çalışma yapılmaktadır.
Ötekileştiriliyorlar
Türkiye’de koruyucu aile sayısının artması için devlet ne gibi teşviklerde bulunabilir?
Öncelikle koruyucu ailenin görev tanımı yapılarak rolü tam olarak belirlenmelidir.
Toplumumuzda koruma altındaki çocuklar için değişik bir algılama sözkonusu. Kurum bakımındaki bu çocukların ötekileştirilmeleri ve etiketlenmeleri ailenin sisteme dahil olmasına engel olmaktadır. Bu algıyı değiştirmeye yönelik çalışmalar yapılmalı, okullarımızda öğretmenlerimiz ve öğrencilerimiz koruyucu ailelelik konusunda bilgilendirilmeli hatta okullarda ders olarak bile işlenmeli. Devlet çocukların her türlü ihtiyaçlarına destek oluyor ama yine de koruyucu aileye ödenen ücretin arttırılması teşvik edici olabilir. Fakat bunu da kötüye kullanabilecek aileleri de iyi tespit edip baştan elemek lazım. Koruyucu ailenin amacı çocuğu topluma entegre etmek olduğundan onların akademik ve sosyal gelişimleri için sanatsal, sportif ve eğitici faaliyetlerde yer almalarını sağlamaları gerekir. Özel okulların %3’lük kontenjanından şehit ve gazi çocuklarıyla birlikte bu çocuklar da faydalanabiliyor. Zaten ödenen bu ücretler de çocuğun eğitimi için harcanacaktır. Bu yüzden sistemi iyi anlamış nitelikli ve donanımlı koruyucu ailelerin sisteme dahil olmasını istiyoruz..
Bu sistem Türkiye’de gerçekten uygulanabiliyor mu?
Bu sistem üzerinde aslında daha çok son 2 senedir yoğun olarak çalışılmakta. Sistemin sürekli ve daha başarılı olabilmesi için, koruyucu aile alanında sistematik veri tabanı kurulmalı, koruyucu aile adaylarının önceden hizmet ile ilgili eğitim almaları sağlanmalı, karşılaşabilecekleri sorunlarla ve çocuğun geçmiş yaşantısıyla ilgili tam olarak bilgilendirilmeliler. Koruyucu ailelikte amaç çocuğun ailesine geri dönüşü olmalıdır. Bunu koruyucu ailenin tam olarak benimsemesi gerekir. Çünkü biyolojik ailenin şartlarını düzeltmesi durumunda çocuğun öz ailesi yanında büyümesi onun en büyük hakkıdır. Bu yüzden sistemi çok iyi özümsemek lazım. Koruyucu ailelere çocuk aileye dahil olmasından itibaren süreç içerisinde psikolojik destek verilmelidir. Çünkü bu zorlu süreçte aile ve çocuk da nasıl davranması gerektiğini bilemeyebilir. Bu sistemde denetim mekanizmasının da çok iyi işlemesi gerekir. Bunun için de yeterli sayıda iyi eğitimli uzmanlara ihtiyaç var.
Koruyucu aileler çocukları yanına alırken nelere dikkat etmeli?
Herşeyden önce tüm aile bireylerinin psikolojik açıdan çok hazırlıklı olmaları gerekmektedir. Bizce koruyucu aile olmadan önce mutlaka gerekli eğitimler alınmalı, karşılaşılabilecek sorunlar ailenin özeline ilişkin yapıyla birlikte ele alınmalıdır.
Hem aile hem de çocuk için psikolojik destek almak gerekir mi? Devletin böyle bir desteği var mı?
Özellikle uyum sürecinde iki tarafın da bu desteğe çok gereksinimi olmaktadır. Hem ailenin hem de çocuğun daha az yıpranarak bu süreci atlatması önemlidir. Aile bakımına geçen çocuklar pek çok duygusal yükü beraberlerinde getirmektedirler. Ailelerin bu çocuklarla birlikte yaşamayı öğrenene kadar geçen süreç yıpratıcı olabilmektedir. Bu nedenle psikolojik destek çok önemlidir. ASPB-İl Müdürlükleri’ndeki psikolog ve sosyal hizmet uzmanları tarafından da bu destek verilebilmektedir. Ayrıca koruyucu ailelerin bakımını üstlendikleri çocuklar için devlet hastanelerinden ücretsiz destek alma hakları da vardır.
Koruyucu Ailelik sevgi, anlayış ve sabır gerektiren bir süreçtir. Siz de yüreğinizin kapılarını, sıcak bir yuvaya ihtiyacı olan çocuğa açmak isterseniz, hiç vakit kaybetmeyin. Çünkü o sizi bekliyor…
