Giriş
Cerrahpaşa Tıp Fakültesi Romatoloji Bilim Dalı Başkanı Prof. Dr. Vedat Hamuryudan iltihaplı romatizmanın tedavisiyle ilgili merak edilenleri anlatıyor.
ROMATOİD ARTRİT KALP DAMAR HASTALIKLARI RİSKİNİ ARTIYOR MU?
Evet, son araştırmalarla kalp krizi, inme, damar sertliği gelişmesinde iltihabın rolünün olduğunu anladık. Hastada ilave olarak kalp-damar hastalığı riski varsa biz de koruyucu bazı ilaçlar veriyoruz.
NASIL TEŞHİS EDİLİYOR?
Romatoid artit kronik yani geldi mi gitmeyen bir hastalık. 1 haftalık eklem şikayetiyle gelen bir hastada tanı koymak için acele etmeyiz. Çünkü romatoid artriti taklit eden birçok hastalık var. Özellikle hepatit, kızamıkçık gibi virüslerin neden olduğu enfeksiyonlar taklit eder. Virüsleri de anında tespit etmek her laboratuvar koşulunda mümkün olmadığı için 6-8 hafta bekleriz. Zaten viral enfeksiyonlar daha uzun sürmez. Ama hastada romatoid artrit lehine güçlü kanıtlar varsa daha erken tanı koyarız.
KAN TETKİKLERİ İSTENİYOR MU?
Hasta geldiğinde muayenede eklemleri şiş ise kan tahlili yapıyoruz. İltihabı gösteren CRP ve sedimantasyonun yüksek olması bizim için önemli bir bulgu. Bir de romatizmaya işaret eden anti CCP, RF dediğimiz bazı antikorlara bakarız. Bunlar pozitifse hele hele kişinin ailesinde de romatoid artrit varsa şikayetler 3 günlük de olsa hasta teşhis koymak mümkün.
MR KULLANILIYOR MU?
Düz grafilerin erken dönemde yararı sınırlı. Daha çok romatoid artritle karışan kireçlenme, eklem içinde kalsiyum oturması gibi bazı hastalıkları ayırt etmek için faydalı olabilir. Ultrason tanıda yararlı bir araç. Ama kullanıcının tecrübesine bağlı, bu işi bilmesi lazım. MR ise pahalı ve her yerde bulunabilen bir şey değil ve yanıltıcı sonuç verebiliyor.
TEDAVİ SEÇENEKLERİ NELERDİR?
Romatoid artrit tamamen ortadan kaldırabileceğimiz bir hastalık değil. Ama erken tanı ve tedaviyle remisyon dediğimiz sıfır şikayete ulaşabiliyor ve kalıcı hasarın önüne geçebiliyoruz. Romatoid artrit bağışıklık hastalığı olduğu için tedaviye bağışıklığı baskılayan ilaçlarla başlıyoruz. Klasik birkaç ilacımız var. Küçük dozlarla başlayıp yan etki görülmediğinde yüksek doza çıkıyoruz. Bu ilaçlardan fayda görülmediğinde başka bir ilaç grubuna geçiyoruz. Sıfır şikayeti 3-6 ay içinde başaramazsak biyolojik ilaçlar dediğimiz yeni bir grup ilacı kullanıyoruz.
BİYOLOJİK İLAÇ NE DEMEK?
Klasik ilaçlar bağışıklığı hedef alıyorlar ama tam olarak neyi hedef aldıklarını bilmiyoruz. Biyolojik ilaçların ise vücutta bağışıklık sisteminin hangi elemanını hedef aldığını, hangi maddeyi bloke ettiğini biliyoruz. Bunlar sayesinde çok daha etkili şekilde remisyon hedefine ulaşmamız mümkün oluyor.
YAN ETKİLERİ VAR MI?
Her tedavinin yan etkisi var. Suyu fazla içmenin de... Bağışıklık sistemiyle oynadığımız için enfeksiyonlara karşı bir direnç azalmasından söz edebiliriz. Kişinin kendi özelliklerine göre bazıları karaciğerde bozukluk, kemik iliğini baskılayarak kan sayımında düşüklük yapabiliyor. Böbrek üzerinde bazı etkileri olabilir. Ama önce 15 günde bir, giderek aylık ya da 3 aylık yaptığımız düzenli kan kontrolleriyle tüm yan etkilere karşı izleme yapıyoruz. Kan tahlilleri yan etki konusunda bize sinyal veriyorsa ilacı azaltma, ara verme ya da başka tedaviye geçiş yapıyoruz.
İLAÇSIZ DEVAM EDEN HASTALARINIZ VAR MI?
Erken dönemde ilaçlarla sıfır şikayete ulaşırsak durup bir 6aybekliyoruz. Bu şekilde iyilik halinin gerçekten kalıcı mı yoksa gelip geçici mi olduğunu anlıyoruz. 6 ay tam kalıcı iyilik haline ulaşmışsak yavaş yavaş ilaç dozunu ve sayısını azaltıyoruz. Nadiren tüm ilaçları kesebiliyoruz.
AMELİYAT GEREKLİ OLUYOR MU?
Romatoid artrit müzmin bir hastalık. Hastanın tedaviye uyumu iyi değilse, ilaçlarını kullanmazsa, alternatif tedaviye yönelirse hastalık ilerlerve eklemler bozulur. Bu durumda ameliyat gerekli olabilir.
TEDAVİYE YARDIMCI ÖNERİLER
Romatoid artrit bağışıklık sistemi hastalığı olduğu için vücutta bir savaş var. Hasta iyi beslenecek, iyi uyuyacak. Kendine güveni tam olacak, ‘Yandım bittim’ demeyecek, ileriye güvenle bakıp ‘Ben bu hastalığı yeneceğim’ diyecek. Sigara ve alkolden uzak duracak. Eklem çevresindeki kaslar kullanılmadığı zaman zayıflayan bölgeler. Bu nedenle düzenli egzersizle kas güçleri iyi tutulmalı. Yürüyüş ya da yoga, pilates gibi germe egzersizleri öneriyoruz.
GEBELİKTE ŞİKAYETLER KAYBOLUYOR
Romatoid artrit genellikle gebelikte şiddeti azalan bir hastalık. Birçok hastada ilaç sayısını çok aza indirebiliyoruz. Gebelikte ve süt verirken kullanabildiğimiz, anneye ve bebeğe zararı olmayan çok ilacımız var. Ama tabiat öyle bir denge kurmuş ki hasta gebe kaldığı zaman neredeyse 9 ay gayet iyi gidiyor. Maalesef bebek doğduğunda hastalık geri geliyor. Hatta birçok kişide hastalık ilk kez loğusalık döneminde başlıyor. ‘Doğum yaptım, 1 ay sonra ağrılarım başladı’ diye gelen çok hastamız var.
