Giriş
Sağlıklı beslenme ve düzenli egzersizle verilen kilolar karaciğer yağlanmasını ciddi oranda geriletiyor. Yüzde 10’dan fazla kilo kaybı karaciğerdeki sertliği neredeyse yarı yarıya azaltıyor. Gastroenteroloji Uzmanı Prof. Dr. Oya Yönal anlatıyor.
KARACİĞER YAĞLANMASI TANISI NASIL KONULUYOR?
Karaciğer yağlanması sinsi bir hastalık. Çoğunlukla genel sağlık kontrolü veya başka hastalıklar için yapılan tetkikler sırasında tesadüfen tespit ediliyor. Tanıda kan tahlilleri ve ultrasonografi ilk adımı oluşturuyor.
HANGİ KAN TAHLİLLERİ YAPILIYOR?
- Kanda karaciğer enzimleri (AST, ALT, ALP, GGT), karaciğer sentez fonksiyonlarını gösteren total bilurubin, direkt bilurubin, albümin ve protrombin zamanı bakılıyor.
- Ayrıca karaciğer yağlanmasına neden olan glukoz (şeker) yüksekliği, insülin direnci, lipid değerlerde yükseklik olup olmadığına bakılıyor.
- Karaciğer enzimleri yüksek olan hastalarda karaciğer yağlanması dışında enzimleri yükseltecek viral hepatitleri (hepatit B, hepatit C) ekarte etmek amacıyla hepatit testleri yapılıyor. Yine ilaç toksitesinin dışlanması gerekiyor. Gerektiğinde karaciğer enzimlerini yükseltecek nadir nedenler (Wilson hastalığı, otoimmün hepatitler gibi) araştırılıyor.
KAN TAHLİLLERİNİN NORMAL ÇIKMASI KARACİĞER YAĞLANMASI YOK ANLAMINA MI GELİYOR?
Tanı için tek başına kan tahlilleri yeterli değil. Hastaya batın ultrasonu da yapılmalı. Karaciğer yağlanması olan kişilerde genellikle ultrasonda yağlanma ve kanda karaciğer enzimlerinde yükseklik saptanıyor. Ancak sadece ultrasonda yağlanması olan ama karaciğer enzimleri normal olan hasta grubuna da rastlıyoruz. Dahası ultrason ve MR gibi yöntemlerde karaciğerdeki yağlanma saptansa da fibrozis (sertlik) tespit edilemiyor. Bunun sonucunda tanıda gecikme yaşanabiliyor. Bu sorunun önüne geçmek için de günümüzde fibroscan ve ihtiyaç halinde biyopsi yöntemlerine başvuruluyor.
KARACİĞER BİYOPSİSİ NEDİR VE NASIL UYGULANIYOR?
Kan tahlilleri, ultrason ve MR gibi görüntüleme yöntemleri ‘fibrozis’ tanısında yardımcı olamıyor. Bu nedenle karaciğerde oluşan hasarın belirlenmesi için karaciğer biyopsisine başvuruluyor. Karaciğer biyopsisi karaciğerde yağlanmanın ne kadar ciddi olduğunu tespit etmenin en iyi yolu. Lokal anestezi ile gerçekleştirilen biyopsi işleminde uyuşturulan bölgeden doku örnekleri alınıyor, daha sonra bunlar inceleniyor. Ancak karaciğer biyopsisi kanama, ağrı, safra yolu zedelenmesi gibi bazı riskler taşıdığı ve belli bir süre hastane yatışı gerektirdiği için sınırlı gerekçelerle uygulanıyor. Günümüzde biyopsi yerine fibroscan yöntemi kullanılıyor.
FİBROSCAN NEDİR?
Fibroscan; karaciğer hasarının belirlenmesi ve oluşan sertliğin (fibrozis) derecesinin ölçülmesi için kullanılan bir yöntem. Bu yöntemle vücuda herhangi bir girişim uygulanmadan gönderilen ultrason dalgaları yardımıyla karaciğerde biriken yağ miktarı sayısal olarak ölçülebiliyor. Bu ölçümlerle karaciğer biyopsisinden yaklaşık 100 kat daha büyük bir karaciğer alanı değerlendiriliyor. Bu özelliği sayesinde de karaciğerde oluşan hasar kapsamlı olarak ortaya konulabiliyor
FİBROSCAN İŞLEMİNDEN ÖNCE HAZIRLIK GEREKİYOR MU?
Hastanın en az 3 saat aç kalması yeterli. Bunun dışında herhangi bir hazırlığa ihtiyaç duyulmuyor. İşlem, hasta sırtüstü yatarken sağ tarafından ve kaburgaların arasından uygulanıyor. Fibroscan için geliştirilmiş olan özel problar bu bölgelerde cilt üzerine yerleştirilerek ölçümler yapılıyor. Hasta hiçbir ağrı hissetmiyor. İşlem 5-10 dakikada tamamlanıyor. Tanı koymanın yanı sıra hastalığın takibinde ve tedavi etkinliğinin değerlendirilmesinde de kullanılıyor.
KARACİĞER YAĞLANMASI NASIL TEDAVİ EDİLİYOR?
Erken dönemde tespit edildiğinde karaciğer yağlanmasının tedavisinde yüz güldüren sonuçlar alınıyor. İdeal kiloya ulaşmak, düzenli egzersiz yapmak ve alkol tüketiminden kaçınmak tedavinin ana aşamalarını oluşturuyor.
- İdeal kiloya ulaşın: Karaciğer yağlanmasında öncelikle sağlıklı beslenerek ve düzenli egzersiz yaparak fazla kiloların verilmesi gerekiyor. Öyle ki sadece yüzde 10’luk kilo kaybı bile karaciğer yağlanması tedavisinde önemli etki sağlıyor. 1 yıllık sürede fibrozisi geriletebilmek için vücut ağırlığının en az yüzde 10’u kadar kilo verilmesi gerekiyor. 1 yıllık sürede yüzde 10’dan fazla kilo kaybı olursa fibroziste yüzde 45 gerileme olabiliyor.
- Düzenli yürüyüş yapın: Mümkünse her gün 30 dakika tempolu yürüyüş yapılmalı. Düzenli, tempolu yürüyüş, yağlanmanın önemli ölçüde gerilemesini sağlıyor. Karaciğer yağlanmasında önemli bir mekanizma olan insülin direncinin azalmasına ve ayrıca kilo vermeye yardımcı oluyor.
- Alkolden kaçının: Karaciğerin en büyük düşmanı olan alkol tüketiminden kaçının.
- İlaç tedavisi: İnsülin direnci, diyabet ve hiperlipidemi (kolesterol, trigliserid yüksekliği) varsa bu sorunlara yönelik uygulanan ilaçlar da tedavide büyük önem taşıyor.
- Takviyeler: İhtiyaç halinde silmarin, karaciğeri koruyan A ve E vitaminleri veya selenyum takviyesi de tedaviye eklenebiliyor.
KRONİK ALKOL TÜKETİMİ KARACİĞERİ MAHVEDİYOR
- Alkol; karaciğer yağlanması, alkolik hepatit ve alkolik siroza yol açabiliyor. Öyle ki kronik ve bağımlı alkol içicilerin yüzde 90’ından fazlasında alkole bağlı karaciğer yağlanması var. Uzun yıllar ve yüksek miktarda alkol kullanan hastaların bir kısmında ise alkole bağlı karaciğer sirozu gelişiyor.
- Erkekler için günde 20-40 gram, kadınlar için 10-20 gramdan fazlaya denk gelen alkol tüketimi alkole bağlı yağlı karaciğer hastalığına neden olabiliyor.
- Alkolle birlikte ilaç kullanılması karaciğer hasarı riskini artıyor. Ayrıca hepatit B ve Hepatit C hastalığı olmasına rağmen alkol alanlarda da siroz riski daha yüksek.
