Giriş
Sabah saatlerinde el bilekleri, el ve ayak parmaklarında 1 saatten uzun süren tutukluk iltihaplı romatizma habercisi olabilir
Cerrahpaşa Tıp Fakültesi Romatoloji Bilim Dalı Başkanı Prof. Dr. Vedat Hamuryudan merak edilenleri anlatıyor.
ROMATOİD ARTRİT NEDİR?
İltihaplı eklem hastalıklarının en sık gördüğümüz örneği. Birtakım özellikleri var. Kadınlarda erkeklere göre daha fazla görülüyor (3 kadına 1 erkek). Her yaşta rastlansa da 40-60 yaşlarındaki kadınlarda sıklığı artıyor. En önemli özelliği aynı anda birçok eklemi tutuyor olması ve el parmakları, el bilekleri, ayak parmakları gibi küçük eklemleri daha fazla sevmesi.
AĞRISI NASILDIR?
Kireçlenme (osteoartrit) ağrısından biraz farklı. Kireçlenme kıkırdak aşınmasına bağlıdır, hasta eklemlerini kullandıkça yani yürüdükçe, elini kullandıkça ağrısı artar. Buna karşılık romatoid artritte uzun istirahat sonrası örneğin sabahları ağrı daha fazladır. Hasta sabah ilk kalktığında eklemleri tutuktur, ağrıdan kımıldamakta zorlanır. Birkaç saat sonra yavaş yavaş kendine gelir. Bu tabloya sabah tutukluğu diyoruz. Teşhis için çok önemli bir bilgidir, eklemler hareket ettikçe ağrı azalır.
AĞRININ AZALMASI ÖĞLE SAATLERINE MI DENK GELIR?
Sabah tutukluğu süresi hastalık şiddetine bağlıdır. Yeterli tedavi almayan ya da tedaviyi aksatan hastada öğle saatlerine hatta ikindiye kadar sürer. Hastalığın çok alevli döneminde ağrı bütün gün devam edebilir.
BAŞKA BELİRTİLERİ DE VAR MI?
Hasta eklemlerini ağrı nedeniyle hareket ettirmekte çok zorlanır. En sık “Eklemlerim ağrıyor, şişti, tutuldu” şikayetleriyle karşılaşırız. Vücutta iltihap olduğu için hasta halsizdir, iştahsızdır, bir miktar kilo kaybı vardır, terler. Genel durum bozukluğu da buna eşlik eder.
NE TÜR SORUNLARA YOL AÇAR?
Romatoid artrit sadece eklem rahatsızlığı değil. Diğer organlarda da tutulum olur. Gözlerden akciğere, kalpten sinir sistemine kadar diğer organlarda da az veya çok birtakım sorunlara yol açar. Sakatlık nedeni olabilir. El ve ayaklarda şekil bozukluları yapar. Özellikle ayaklarda deformite hastanın yürüme kapasitesini oldukça kısıtlar, zorlar.
BOYUN VE DİZLERİ DE ETKİLER Mİ?
Hareketli olan bütün eklemleri etkileyebilir, buna omuz, boyun, diz, çene hatta iç kulak kemikleri dahil.
BELİ TUTAR MI?
Hayır, tek tutmadığı yer bel kemiğidir. Bu bizim için çok önemli bir bulgudur. Hasta bel ağrısından ısrarla şikayet ediyorsa biz romatoid artriti değil başka hastalıkları düşünürüz.
GIDALARLA İLİŞKİSİ VAR MI?
Hiçbir gıdayla ilişkisi gösterilmedi. Hastalar medyanın da etkisiyle çeşitli diyetler yaparlar. Kimi omega 3 kullanıyor, kimi glutensiz besleniyor. Hastanın seçtiği yöntemin zararsız olduğunu öngördüğümde bilimsel olarak ispatlanmadığını belirterek seçimi kendisine bırakıyorum. İspatlanmış hiçbir diyet olmasa da romatoid artritte zeytinyağı, ceviz, balık, yeşillik, kuruyemiş içeren Akdeniz tipi beslenme öneriliyor.
SİGARA VE ALKOLDE KISITLAMA VAR MI?
Dünyaya ailemizden kalıtsal bir mirasla, risk artışıyla geliyoruz. Ama genetik mirasımız tek başına hastalığı çıkarmaya yetmiyor. Büyürken, gelişirken birtakım çevresel faktörlerle karşılaşıyoruz. Mikroplardan zehirli maddelere, gazlardan ışınlara kadar... Bu etkenler ısrarla araştırılmış ama öne çıkan bir şey bulunamamış. Romatoid artrit için tek öne çıkan risk faktörü sigara içimi. Sigaranın da bilimsel izahı var. Sigara akciğerlerde birtakım proteinlerin yapısını değiştiriyor. Bağışıklık sistemi yabancı olarak algıladığı bu proteinlere karşı antikor dediğimiz koruyucu maddeler yapıyor. O antikorlar da gidip eklemlere saldırıyor. Dolayısıyla sigara önemli bir risk faktörü. Alkol de aynı şekilde, fazla tüketildiğinde zararlı.
KİLO ALDIKÇA ŞİKAYETLER ARTIYOR
Romatizmada enteresan bir şey var, hasta ne kadar kiloluysa hastalığı o kadar aktif oluyor, ilaçlardan yararlanma olasılığı da düşüyor. Bu nedenle kilo almamayı öneriyoruz. Ama bir de şöyle bir senaryo düşünün: Hasta ağrı çekiyor, hareketleri kısıtlanmış, sokağa çıkmaya zorlanıyor, zamanını evde geçiriyor, televizyon seyrediyor ve arada devamlı atıştırıyor. Böyle bir tabloda kilo alma kaçınılmaz...
