Uykusuzluk çekenlerde covid riski daha yüksek

Uyku Hastalıkları ve Nöroloji Uzmanı Prof. Dr. Zerrin Pelin anlatıyor

Pandemide uykusuzluk probleminde artış oldu mu?

Uykusuzluk pandeminin başlamasından itibaren en sık karşımıza çıkan sağlık problemlerinden biri oldu. Ülkemiz COVID-19 ile Mart 2020’de karşılaştı. Bu dönemde insanlar bir anda günlük yaşam düzenlerini, iş yaşamlarını, alışkanlıklarını değiştirmek durumunda kaldılar ve belirsizliğin çok ön planda olduğu bir döneme girdiler. Pandemi başlangıcında ortaya çıkan uykusuzluk yakınmalarında kaygıya bağlı uykuya dalma güçlüğü ön planda yer alıyordu. Evde kalınan süre arttıkça insanların televizyon, bilgisayar, cep telefonu gibi teknolojik aletlerle geçirdikleri zaman uzadı. Özellikle akşam saatlerinde bu cihazların ışığına maruz kalma, uykuların giderek daha geç saatlere kaymasına neden oldu. Yeniden iş başı yapan kişiler, eski uyku saatlerine dönmek istediklerinde bu kez karşımıza uyku fazı kaymasına bağlı uykuya dalma güçlükleri, sabah uyanma zorluğu ve gün içi uykululuk hali şeklinde uyku problemleri çıktı. Uzun saatler bilgisayar kullanımının getirdiği sırt, boyun ağrılarının yarattığı uykusuzluk yakınmalarında da pandemi süresince artış yaşandı.

Uyku problemleri COVID-19’a yatkınlığı artırır mı?

Uykunun yetersiz olması bağışıklık sistemimizin nasıl çalışacağını belirleyen sitokin adını verdiğimiz maddelerin salgılanmasını azaltır. Bağışıklık sisteminin zayıflaması da enfeksiyonlara olan eğilimi arttırır. Farklı ülkelerden COVID-19 ile sık karşılaşan 3 bin sağlık çalışanı ile yapılan yeni bir çalışma 1 saat fazla uykunun, bu kişilerde COVID-19’a yakalanma riskini yüzde 12 oranında azalttığını ortaya koydu. Bu da uykunun enfeksiyonlara yakalanmamak adına ne kadar önemli bir yer tuttuğunu bir kez daha ispatlamış oldu.

Uykusuzluk diyebilmek için ne tür şikayetlerin olması gerekiyor?

Uykusuzluk, uykuya dalma ve sürdürmede güçlük ile sabah erken uyanma şikayetlerinden herhangi birinin olmasına verdiğimiz isimdir. Bu şikayetler tek başına olabildiği gibi birlikte de ortaya çıkabilir. Kronik bir uykusuzluktan bahsedebilmek için haftada en az 3 gün uykusuzluk şikayetinizin olması ve bunun en az 3 ay süreyle devam etmesi gerekiyor.

COVID-19 geçirenlerin bir kısmı uykusuzluk çektiğini söylüyor. Sebebi ne olabilir?

COVID-19 ile ilgili bildiklerimiz hâlâ sınırlı düzeyde olmakla birlikte aktif enfeksiyon döneminde uykusuzluk yakınmaları oldukça sık olarak karşımıza çıktı. Belirtileri olan hastalarda ateş, öksürük, yaygın kas ağrılarının olması uykuya dalmayı engelleyen problemler olarak düşünülebilir. Ancak şikayetleri az olan kişilerde de uykusuzluk yakınması olabiliyor. Bu da COVID-19 enfeksiyonunun uyanıklığı artıran bazı biyokimyasal maddelerin salgılanmasını artırdığını düşündürüyor.

Uykunuzu yeniden düzene sokmak için Prof. Dr. Zerrin Pelin’in önerileri....

• Yatış ve kalkış saatlerini mümkün olduğu kadar sabit tutun.
• Gün içinde uyumayın. Uyuyorsanız sürenin 30 dakikadan uzun olmamasına dikkat edin. Şekerleme için 12.00-14.00 arası saatleri tercih edin.
• Kafein içeren kahve, kola, enerji içeceği gibi içecekleri ve çikolata gibi gıdaları akşam saatlerinde tüketmeyin.
• Alkol alıyorsanız uykuya yakın saatlerde içmeyin.
• Akşam yemeklerinizi uykudan en az 4 saat önce yiyin. Daha erken yemişseniz uykudan 1 saat önce hafif, mideyi rahatsız etmeyecek gıdalar tüketebilirsiniz.
• Akşam yemeklerinde yağlı, acı ve baharatlı gıdaları tercih etmeyin.
• Akşam saatlerinde bilgisayar, cep telefonu kullanımını ve TV izleme süresini azaltın.
• Her gün en az 10 dakika aerobik egzersiz yapın. Yürümek, bisiklete binmek, koşmak gibi. Fakat uykuya yakın saatlerde yapmayın, ters etki yaratarak uykunuzu kaçırabilir.
• Gün içinde yeterli gün ışığı alın.
• Düzenli, rahatlatan bir yatış rutini oluşturun. Ilık duş, kitap okuma, hafif germe egzersizleri gibi.
• Uyuduğunuz ortamın karanlık ve gürültüsüz olmasına dikkat edin, ortam sıcaklığını 17-20 derece arasında tutun.

UYUYAMAYANLAR NEREYE BAŞVURMALI?

Uykusuzluk haftada 2-3 gün tekrarlıyorsa ve 3 aydan daha uzun süredir devam ediyorsa profesyonel yardım almanın zamanı gelmiş demektir. Hastalar bulundukları bölgede uyku bozuklukları ile uğraşan hekim varsa ona başvurmalı. Bulunmadığı durumlarda nöroloji ya da psikiyatri branşlarından yardım alabilirler. Onların yönlendirmeleri doğrultusunda tedavileri planlanır.