Yatırımdan anlamıyorum, para biriktiremiyorum, kredi çekemiyorum, gizli borç… Hepimizin parayla ilgili bir sorusu var. Bugünkü köşemi sizden gelen sorulara ayırdım. SİZ YETER Kİ SORUN, BEN CEVAPLARIM.
YATIRIM HEDEFİ
SORU: Yaklaşık 70 bin TL birikimim var. Bunu nasıl değerlendirmeliyim? Altın mı, dolar mı alayım? Bu parayı harcamak istemiyorum. Özcan
CEVAP: Birikimin için tebrikler, harikasın. Bu paranın senin için acilen çalışması gerek. Çünkü yüksek enflasyon var, durduğu yerde değer kaybediyor. Ancak,
KENDİNE İNAN
SORU: Bekarım, ailemle yaşıyorum. Senelerdir çalışıyorum ama kenarda param yok. Nereye gidiyor bu para bilmiyorum. Yatırım yapmak istiyorum. Tüzün
CEVAP: Bu konuda istekli olman çok iyi. Hemen karar al ve harekete geç.
FİNANSAL HATA
Kadın söz konusu olduğunda, kadına dair sorunlardan söz etmemek mümkün değil. Aslında bu sorunların temelinde ekonomik özgürlük var. Fırsatlara erişim var. Parayı kazanmak, tutmak, çoğaltmak var. Kadınlar ekonomik olarak güçlenirse dünya rahatlar.
Bir süredir tüm dünyada kadının gelişimi, kendini keşfetmesi, güçlendirilmesiyle ilgili birçok kampanya yapılmaya, oluşum kurulmaya başlandı. 10 yıldır, özellikle kadınlarımızın finansal açıdan özgür olması, para konularında bilgi ve becerilerini geliştirmeleri için çalışmalar yapıyorum. Çünkü kadınların ekonomik özgürlüğü olmadan sorunlarını çözemeyeceğini biliyorum. Kadınların ‘ben anlamam’ dediği konularda kendi kendilerine bariyer olduğunu görüyorum. Bir yanda da toplumsal önyargılar var.
YETER Kİ İSTESİN
Trabzon’dan Antalya’ya, Bursa’dan Gaziantep’e birçok bölgede, yüzlerce kadının sorularını birebir dinledim. İstanbul’da üç sene boyunca 20 bin kadına birebir ev bütçesi eğitimi verdim. Hep aynı şeyi görüyorum, kadının istediği zaman yapamayacağı, başaramayacağı hiçbir şey yok. Yeter ki fırsat verilsin ve kadın yeter ki istesin.
14 YAŞINDA BAŞLIYOR
Kız çocuğu olanlar dikkat! Araştırmalar gösteriyor ki bir genç kızın kariyeri ile ilgili karar vermeye başladığı yaş 14. Üniversite çok geç. Ayrıca kızların ekip sporu yapmaları özgüvenini artırmada önemli rol oynuyor. Bu sayede ekiple hareket etme, liderlik, hız, karar gibi becerilerini geliştiriyorlar.
BEKLEMEYİN, ÇEKİNMEYİN
LİMİT KOY
Harcamalarına limit koy. Örneğin, ‘bu bayram 1.000 lira harcayacağım’ de. Bu tutarı kendi bütçene, bayram planına uygun hale getir.
PLANLA, YAZ
Yapmayı planladığın tüm harcamalarını önceden yaz ve ailece bu karara sadık kalın.
KARTLARA DİKKAT!
‘Nasıl olsa ödenir’ diyerek kredi kartlarına yüklenme, yine ödeyecek olan sensin. Kredi kartını kullanırken şunu hatırla: Bu para senin değil. O sebeple ay sonu ödeyebileceğin kadar harca. Bayram sonrası kredi kartı borcu ile uğraşma.
NAKİT AVANS ÇEKMEK GEREKİRSE
Bugün sayfamı sorularınıza ayırdım. Kredi kartı, kredi borçları, ev alma kararı… Hadi, soruna değil, çözüme odaklanalım.
AYNI DURUMA DÜŞME
SORU: Farklı bankalara kredi kartı, kredi ve ek hesap borcum var. Bunların hepsini tek bankada toplasam mantıklı olur mu? Çiğdem
CEVAP: Bankanla konuş, hesabını yap, ödeyebileceğin aylık miktar çerçevesinde borçlarını daha uzun vadeye yayabilirsin. Ancak bundan sonra aynı durumun tekrarlamaması ya da daha büyük borca düşmemek için hayatında alacağın önlemleri iyi planla ve bunları mutlaka uygula.
ADIM ADIM EV AL
SORU: Senelerdir aynı ilçede yaşıyorum ve burayı sevdim. Ev sahibi olmak istiyorum. Yüzde 10 peşinatım hazır. 10 yıllık kredi çekeceğim. Bana yol gösterir misiniz? Mustafa
CEVAP:
GAYRİMENKULCÜLER
ARSA / TARLACILAR
GİRİŞİMCİLER
BORCUNU KAPATANLAR
YATIRIMI DÜŞÜNENLER
YARDIMSEVERLER
BÜTÇESİZ OLMAZ
Bütçe yaparken sadece düğün günüyle kısıtlamayın. Yaşayacağınız ev için yapacağınız mobilya, dekorasyon, halı, elektronik ürünler, balayı… Bütün harcamalarınızı plana dahil edin. Genel bütçeyi belirledikten sonra hepsinin yanına o kaleme ne harcayabileceğinizi yazın. Çift olarak sizin hayallerinizi, ailelerin heveslerini bir bütçeye sığdırabilmek sanat!
Bu listeyi kendinize göre uyarlayın. Ne kadar harcamanız gerektiğini ve ne kadar harcadığınızı göreceksiniz.
ARAŞTIR
Her harcama kalemi için mağaza gezin, internetten araştırın. Kullananlardan yorumlarını isteyin. Bakalım o model, o marka gerçekten istek mi yoksa ihtiyaç mı? Bazı masrafları kısmanız gerekebilir. Örneğin düğün yerine nikah yapmak isteyebilirsiniz. Bunu yaparken aileleriniz kırmadan durumu onlara açıklayın. Onları istekler ve ihtiyaçlar konusunda ikna edecek olan sizsiniz.
ŞOVA ÇEVİRME
Düğüne göre bütçe değil, bütçeye göre düğün yapın. Geriye süsler değil hisler kalıyor. Gelenek göreneklerimiz çok değerli ama bunları günümüze uyarlamak da önemli. Tüm masrafları tek tarafa yüklemek yerine, ortak ödeme yapabilirsiniz.
Yeni ay, yeni enerji, yeni kararlar demek. Yılın ilk üç ayı biterken finansal kararların ne durumda? Hangi alanlarda geliştin, hangilerinde daha fazla çaba göstermelisin? Nisan ayı bütçen hazır mı? Hadi kendini değerlendir ve yeni ayda bunları uygula.
OLMAZSA OLMAZ!
Bütçe yapmak, paranı yönetmen için olmazsa olmaz kural. Anı yaşarken bir yandan da yarınını planla. ‘‘Borcum var bütçe yapamam’’ deme. Borçlar almış başını giderken de bütçe yapmak şart. ‘‘Bende bütçe yapacak para mı var? Gelen gidiyor’’ da bahane değil. Harcadığın 3 lirayı bile giderlerine yaz. Peki bütçe nasıl olmalı?
1-BASİT: Eline bir defter ve bir kalem al. Ya da telefonuna uygulamam Moneye’ı indir. Ayda bir saat yeter.
2-ESNEK: Hazırladığın bütçeye uy, uymazsan da moralini bozma. Harcama kalemlerinden herhangi birinde o ay fazla harcama yaparsan diğerinden kıs.
3-GERÇEKÇİ: ‘‘Gelecek ay bir yerden para gelecek’’ diye düşünüp buna güvenip kredi kartına yüklenme. Gelirin doğrultusunda harca. Bütçeyi bir kere yapıp bırakma, ne kadar düzenli olursa hayatını o kadar kolaylaştırır.
BÜTÇE KALEMLERİ
GELİR, BİRİKİM, BORÇ ,KİRA/EV KREDİSİ, GIDA, FATURALAR, ULAŞIM, GİYİM/KİŞİSEL BAKIM, EV EŞYASI, SAĞLIK/EĞİTİM, TATİL/EĞLENCE, ZAAF
2012 yılında Child & Youth Finance International tarafından başlatılan ve Ekonomik Kalkınma ve İşbirliği Örgütü'nün (OECD) destek verdiği Küresel Para Haftası’nda her yıl bir tema seçiliyor. Bu yılki tema ise ‘Paranı Akıllı Kullan, Geleceğini İnşa Et’. 7 sene kurucu başkanlığını yürüttüğüm Finansal Okuryazarlık ve Erişim Derneği (FODER) de Küresel Para Haftası’nda ülke genelinde finansal okuryazarlık eğitimleri veriyor, etkinlikler düzenliyor.
Akıllı harcamayı, tasarruf etmeyi bilen yeni nesiller, akıllı ekonominin, güçlü bir geleceğin olmazsa olmaz koşulu. Türkiye’nin ekonomik geleceğini çocuklarımızın ve gençlerimizin finansal okuryazarlık bilgi, becerisi, sağlıklı finansal kararları belirleyecek.
‘ONLAR ANLAMAZ’ DEMEYİN
NE KADAR HARÇLIK?
7-13 yaş arası haftalık, 13-18 yaş arası aylık harçlık ver. ‘Elindekini yönetmeyi’ öğrensin. Okulda herkes 30 lira harçlık alırken, sen 15 lira veriyorsan bunun temel sebebini bilmeli çocuk.
NET OL
Harçlık miktarını belirlerken net ol. Çocuğun bu parayla hangi ihtiyaçlarını karşılayacağını açıkça söyle.
AYNI GÜN