Çocuklarda idrar yolu enfeksiyonu yaygın görülen bir durumdur. İdrar yolu enfeksiyonu mesaneyi etkilediğinde buna sistit denir. En sık görülen durum budur. Enfeksiyon mesaneden böbreklere gittiğinde ise buna piyelonefrit denir. Her ikisi de antibiyotiklerle başarılı bir şekilde tedavi edilebilir, ancak bir böbrek enfeksiyonu tedavi edilmezse ciddi komplikasyonlara yol açabilir.

İdrar yolu enfeksiyonları, kızlarda tuvalet eğitimi başladığında daha sık görülür. Kızlar daha hassastır çünkü idrar kanalları daha kısa ve makat bölgesine daha yakındır. Bu özellik, bakterilerin vücuda girmesini kolaylaştırır. 1 yaşın altındaki sünnetsiz erkek çocuklarında daha yüksek idrar yolu enfeksiyonu riski olduğu bilinmektedir.

Yüksek ateş ile acil servise getirilen çocuklarda büyük bölümünde sebep üst solunum yolu enfeksiyonları olsa da yaklaşık %8’inde ise ateşin sebebi idrar yolları kaynaklıdır. Bir başka deyişle idrar yolu enfeksiyonları her zaman ateşe neden olmaz. Peki o zaman idrar yolu enfeksiyonu belirtileri nelerdir?

İdrar yolu enfeksiyon belirtileri

Çocuklarda idrar yolu enfeksiyonları ikiye ayrılmaktadır. Mesane (alt üriner sistem) kaynaklı olanlar, ve böbrek (üst üriner sistem) enfeksiyonları. Bu ikisinin belirtileri birbirinden farklıdır. Mesane kaynaklı enfeksiyonların neredeyse tamamında ateş görülmez. Çocuklarda sık idrara gitme, idrarda yanma, ani idrar hissi gibi durumlar izlenebilir. 3 yaş altında ve tuvalet eğitimi almamış çocuklarda idrarın renk ve kokusunda değişiklik, ağlama, huzursuzluk, iştahsızlık ve emmeme gibi şikayetler görülebilir. Ek semptomlar, idrar yolunun enfekte olan kısmına bağlı olarak değişir. Çocuğunuzda mesane enfeksiyonu varsa semptomlar idrarda kan, bulanık idrar, kötü kokulu idrar, idrara çıkma ile ağrı, batma veya yanma, alt pelviste veya göbeğin altında belde basınç veya ağrı, sık idrara çıkma gibi durumlar eşlik edebilir.

Bu belirtilere ek olarak ateş de görülüyorsa o zaman böbrek kaynaklı bir enfeksiyon olabileceğini düşündürür.

Sünnetsiz çocuklarda idrar yolu enfeksiyonu daha sık görülmektedir!

Sünnetsiz erkek çocuklarda idrar yolu enfeksiyonları, sünnetli çocuklara göre 8-10 kat daha yüksektir. Sünnet derisi iç kısmında biriken bakteriler zaman içerisinde balanit olarak adlandırılan sünnet derisi ve penis ucunda iltihaba ve idrar yolu enfeksiyonlarına yol açabilmektedir. Bu nedenle sünnetsiz erkek çocuklarda bir kez idrar yolu enfeksiyonu oluşmuşsa, sünnet olunması tekrar enfeksiyon gelişimini önlemesi açısından ailelere önerilmektedir.

İdrar yolu enfeksiyonu tanısı nasıl konulur?

Her hastalıkta olduğu gibi idrar yolu enfeksiyonlarında da öncelikle muayene bulguları önem arz etmektedir. Sonrasında ise yapılacak olan idrar tahlili ve idrar kültürü bizlere anlamlı bilgiler verecektir. İdrar yolu enfeksiyonu düşünülen bir çocukta, idrar kültürü eğer torbayla alındıysa yanlış sonuçlar ortaya çıkabilir ve gereksiz tedaviler uygulanabilir. Bu nedenle idrarın nasıl ve hangi yöntemle alındığı önemlidir. En sağlıklı sonuç mesaneden küçük bir iğne ile girilerek (suprapubik aspirasyon) idrar örneği alınmasıdır. Ancak bu durum çocuklar için rahatsızlık verici olabilir. Bir diğer güvenilir yöntem ise ince ve küçük bir sonda ile mesaneden idrarın alınmasıdır. Eğer gerekirse yapılacak olan kan tahlilleri de iltihabın derecesi hakkında bilgi vermektedir.

Ateşli idrar yolu enfeksiyonu böbrek reflüsünün belirtisi olabilir!

Böbrek reflüsü veya diğer adıyla vezikoüreteral reflü çocukların %1’inde görülen ve mesaneden böbreğe idrar kaçması ile karakterli doğumsal bir hastalıktır. Ateşli idrar yolu enfeksiyonları bu hastalığın en önemli belirtisidir. Eğer tedavi edilmezse böbreklerde kalıcı hasar ve hipertansiyon oluşturabilir. Günümüzde çocuklarda son dönem böbrek yetmezliğinin en sık sebebi böbrek reflüsüdür. Bu nedenle ateşli idrar yolu enfeksiyonu geçiren olan çocuklarda sonrasında böbreğe kaçak olup olmadığı araştırılmalı ve eğer kaçak varsa bu ilaç tedavileri veya cerrahi olarak düzeltilmelidir.

Çocuğumu idrar yolu enfeksiyonundan nasıl koruyabilirim?

Tuvalet eğitimi almış çocuklarda çocukların idrarını bekletmesi önlenmelidir. Özellikle okul çağındaki çocuklar okuldaki tuvaletlerin pis olduğunu düşünerek tuvalete gitmeyi ertelemekte ve mesane içerisinde yüksek miktarda idrar birikmektedir. Bu durum idrar yolu enfeksiyonlarına zemin hazırlar. Bu nedenle çocuklarımız iki saatte bir tuvalete gitmelidir. Bir diğer koruyucu yöntem ise erkek çocuklarının sünnet edilmesi olacaktır. Sünnet, Amerika’da yeni doğan her 10 çocuktan 6’sında dini, ırkı, kültürel geçmişi ne olursa olsun tercih edilmektedir. Buradaki ana sebep ise idrar yolu enfeksiyonu başta olmak üzere, cinsel yolla bulaşan hastalıklara karşı önleyici bir tedbir olmasıdır.

Çocukların asitli içeceklerden ve kahve çay gibi mesaneyi kasan içeceklerden uzak tutulması da önemlidir. Turna yemişi suyu diğer adıyla ‘cranberry’ suyu, idrar yolu enfeksiyonuna karşı koruyucu olarak tüketilebilir.

Çocuğumda idrar yolu enfeksiyonundan şüpheleniyorum, kime başvurmalıyım?

İdrar yolu enfeksiyonundan şüphelenilen durumlarda çocuk hastalıkları, çocuk nefrolojisi ve çocuk ürolojisi uzmanlarına başvurmak en doğru şey olacaktır. Enfeksiyon varsa gecikmeden tedavi edilmesi sonradan gelişecek kötü sonuçları engelleyebilir. Çocuklarınızda bu belirtilerden biri veya birkaçı varsa vakit kaybetmeden hekiminize başvurmanızı öneririm. Hepinize sağlıklı günler dilerim.