Giriş
Bipolar bozukluk nedir? Bipolar bozukluk nasıl tedavi edilir?
Bipolar bozukluk bazen kişiyi sebepsiz yere neşeli, coşkulu, enerjik bazen de üzgün, mutsuz, içe kapanık yapıyor. Hastalık ilerlediğinde hızlı araba kullanmak, aşırı para harcamak gibi riskli davranışlar ortaya çıkıyor. Psikiyatri Uzmanı Prof. Dr. Kaan Kora merak edilenleri anlattı.
Bipolar bozukluk nedir?
Özgür Gökmen ÇELENK / POSTA
Manik depresif hastalık, iki uçlu duygu durum bozukluğu diye de biliniyor. Bir duygu durum bozukluğudur. 'Son zamanlarda nasıl hissediyorsunuz?' sorusuna verdiğimiz yanıt duygu durumumuzu ifade eder. Duygu durum kendi içinde iniş-çıkışlar gösterir. Bazı günler kendimizi iyi hissederiz, bazı günler de daha gergin, içe kapanık... Ama duygu durumumuzun bir ortalaması vardır. Alt, üst limitler dışına çıkmadığı sürece sorun yoktur. Ama limitlerin dışına çıkması ve belli bir süre devam ediyor olması durumunda duygu durumumuzun bozulmaya başladığından söz ederiz. Diyelim ki, en az birkaç haftadır kendimizi çökkün hissediyorsak bu, depresyonda olabileceğimizin işareti olabilir. Ya da birkaç haftadır aşırı düzeyde coşkulu, enerjik, taşkın hissediyorsak veya çabuk öfkeleniyorsak bu durumda da manik bir dönemden şüphelenmek gerekir. Bipolar bozuklukta hastaların duygu durumları depresyon ile aşırı neşeli, coşkulu, enerjik hissetme arasında değişebilir. Aynı hasta bazen depresyon bazen de mani ile karşımıza çıkar.
Bipolar belirtileri nelerdir?
Bipolar bozuklukta belirtiler iki farklı uçtadır. Bazen depresyon, bazen de mani-hipomani dönemi belirtileri görülür.
Mani ya da hipomani dönemi belirtileri:
Hastalık dönemi içinde kişi sürekli neşe, coşku, keyif hali içindedir. Neşe kendiliğinden ortaya çıkar. Hasta yaşamına aşırı düzeyde iyimserlikle bakmaya başlar. Uyku ihtiyacı azalır. Kişiler her zamanki uyku sürelerinden çok daha azıyla yetinmeye başlar. Dikkat, konsantrasyon azalabilir. Bir üretkenlik artışı başlar. Kişinin yaptığı işin kapasitesi artar. Örneğin bir ev hanımı sabahtan akşama kadar temizlik yapar, yorulmaz akşamdan sabaha temizliğe devam eder. Riskli davranışlar ortaya çıkar. Muhakeme gerilediği için kişi hayatında riskli kararlar almaya başlar. Aşırı para harcamak, hızlı araba kullanmak, güvensiz ilişkilere girmek gibi. Aşırı büyüklük hissi oluşmaya başlar. Kişi kendini her şeye yetkin hisseder. 'Bana hiçbir şey olmaz', 'Ben çok akıllıyım', 'Çok güzelim', 'Çok yakışıklıyım' gibi özsaygısı olağandışı şekilde kabarmaya başlar. Bazen coşku ve neşe hali daha çok öfke şeklinde olabilir. Hastalar dışarıdan gelebilecek uyaranlara daha çabuk tepki vermeye başlarlar. Daha kolay kavgaya karışırlar.
Depresyon döneminde görülen 8 belirti
- Kişi haftalardır kendisini değişmeyen biçimde üzgün, mutsuz ve kederli hisseder. Neye üzüldüğünü bilmeden hastalığı kötüleşmeye başlar.
- Uyku ihtiyacının artması ya da azalması.
- İştah artışı ya da azalması.
- Yorgunluk, bitkinlik hissi.
- Eski ilgilerden zevk almama.
- Değersizlik, yetersizlik hissi.
- Geçmişe yönelik suçluluk duyguları.
- Zaman zaman intiharla ilgili düşünceler, planlar.
Mani ve hipomani arasındaki fark nedir?
Hipomani, maninin daha hafif formu. Mani genellikle kişinin yaşamını, hayat kalitesini, işlevselliğini bozucu karakterdedir. Hipomanide ise kişinin kendisi ya da yakınları birtakım değişiklikler hisseder, ama bunlar henüz olumsuz karakterde değildir.
Mutlaka tedavi edilmeli mi?
Teorik olarak şöyle söyleyebiliriz: Müdahale etmesek de mani de depresyon da kendiliğinden geçebilir. Ancak hastalığın ne kadar süreceğini kestirmek mümkün değil. İkincisi, bir süreci kendi haline bırakmak tehlikeli sonuçlara yol açabilir. Örneğin manik dönemde hastanın aile yaşamı bozulabilir, işini kaybedebilir. Bu nedenle ne mani ne de depresyon dönemi müdahalesiz bırakılmalı.
Bipolar bozukluk nasıl tedavi edilir?
Tedaviyi hastalık ortaya çıktığında yapılan tedavi ve koruma tedavisi diye ikiye ayırmak lazım. Tedavi ilaçlarla yapılır. Hastalığın tekrarlamaması için ilaçların düzenli alınması gerekir.
Bipolar bozukluğun sebepleri neler?
1) Genetik faktörler: Aynı ailede birden fazla kişide bipolar bozukluk olması hastalığın ortaya çıkma ihtimalini artırıyor.
2) Beyindeki yapısal bozukluklar: Yapısal bozukluk ile tomografi, MR gibi görüntüleme yöntemlerine bakıp görebildiğimiz değişiklikleri kast ediyoruz. Beyin ve santral sinir sistemini oluşturan yapıların hacminde, kanlanmasındaki değişiklikler gibi. Bipolar bozukluk hastalarının beyin görüntülüme yöntemleri sağlıklı kişilerden farklı olduğunu gösteren istatistiki bilgiler var. Bu farklılığın sebepleri ise bilinmiyor.
3) Stresli yaşam olayları: Boşanma, bir yakının ölümü gibi durumlar hastalığı tetikleyebilir. Tabi tetikleyici faktörün her zaman olumsuz bir olay olması gerekmiyor. Ev taşımak, evlenmek, yeni bir işe başlamak da hastalığı başlatabiliyor.