“Çayın babası” olarak bilinen Zihni Derin kimdir?

Türkiye’de çay tarımının başlamasına, gelişmesine ve yerleşmesine önderlik eden ziraat mühendisi Zihni Derin internette merak edilen isimler arasında yer alıyor. Peki, Zihni Derin kimdir? İşte Zihni Derin ile ilgili merak edilenler…

ZİHNİ DERİN KİMDİR?

1880 yılında Muğla'da dünyaya geldi. Babası, Muğla'nın Kuloğulları ailesinden Mehmet Ali Bey'dir. 1897'de Muğla İdadisi'ni, 1900'de Selanik Ziraat Ameliyat Mektebi'ni, 1904'te Halkalı Ziraat Mektebi Âlisi'ni bitirdi. 1905'te Aydın İli Orman ve Maden Muamelat Kâtipliği göreviyle devlet memurluğuna başladı.

Rodos'ta Akdeniz Adaları ili (o zamanki adıyla Cezayir-i Bahr-i Sefid Eyaleti ) Orman Müfettiş Kâtibi, Gediz ve Simav ilçeleri Orman Müfettiş Vekili olarak görev yaptıktan sonra, 1907 de Orman Müfettişi oldu.

1909'dan 1912'ye kadar Selanik Ziraat Mektebi'nde kimya, ziraat sanatları ve jeoloji öğretmenliği yaptı. 1911'de Selanik'te Maide Hanım ile evlendi; bu evlilikten üç çocuk sahibi oldu. 1914-1920 yılları arasında, Bursa'da öğretmenlik yaptı ve Bursa Milli Eğitim Müdür Vekilliği görevinde bulundu. 1920'deki Yunan işgalinden hemen önce Bursa'dan ayrılıp, Ankara'ya geçti; Milli Mücadele Hükümetinin kurduğu İktisat Bakanlığında ilk Tarım Genel Müdürü oldu; 1924'e kadar bu görevde kaldı. Ankara'da 1921 Nisanında ülkenin ekonomik ve sosyal sorunlarını görüşmek amacıyla bakanlık temsilciliklerinin katıldığı bir komisyonda İktisat Bakanlığı'nın temsilcisi olarak yer aldı. Rus Devrimi'nden sonra Batum sınırının kapatılması ile işsizliğin ve güvenlik sorunlarının arttığı Doğu Karadeniz'de halka yeni iş imkanları yaratmak için inceleme yapmakla görevlendirildi. Halkalı Yüksek Ziraat Mektebi öğretmenlerinden Ali Rıza Bey'in 1917'de Batum'da yaptığı inceleme sonucu yazdığı raporu okudu. Raporda, çayın Rize dolaylarında yetiştirilmesinin mümkün olduğu, sebepleri ile birlikte ifade edilmişti. Zihni Derin, Ali Rıza beyin raporunu Rize’deki komisyona okudu, uygulamayı başlatmak üzere bir fidanlık kurulması kararlaştırıldı.

1923 yılında çay ve narenciye fidanlığı kurmak üzere Rize'ye gönderilen Zihni Bey, hazineye ait Garal Tepesi'ndeki 15 dekarlık arazide çalışmalarına başladı. Bölgede bazı meraklıların Batum'dan getirip süs bitkisi olarak diktikleri çay fidanlarının gayet iyi geliştiğini görmüştü; 1924'te Batum'u ziyaret ederek Ruslar tarafından kurulmuş olan çay bahçelerini, çay fabrikasını ve Astropikal Bitkiler Araştırma İstasyonu'nu inceledi. Beraberinde getirdiği çay tohumu, ve fidanları, narenciye ve bazı meyve çeşitleri, bambu rizomları fidanlığa dikti. Bölgenin iklim ve bölge yapısının çay yetiştirmeye uygun olduğu görüşüne vardı. Batum'dan fidan getirip halka dağıtma girişiminde bulundu ancak yeterli ilgi görmeyen bu ilk girişim başarısız oldu.

Ankara'daki görevinin başına dönen Zihni Derin, bu konu ile ilgili bir yasa teklifi hazırladı ve tasarı, o dönemin Rize Mebuslarının desteğiyle 6 Şubat 1924 tarih ve 407 sayıyla kanunlaştı. Kanun, Rize Vilayeti ile Borçka Kazasında; Fındık, Portakal, Limon, Mandalina, Çay Yetiştirilmesi Hakkındaki Kanun adıyla yürürlüğe girdi.

Çıkartılan kanunun yetersiz kalması ve bölge halkının çay yetiştirme konusunda bilgisizliği nedeniyle çalışmalar başarısız olup çay tarımı çalışmaları ertelenince Zihni Bey öğretmenlik mesleğine döndü. İstanbul'da çeşitli okullarda öğretmenlik yaptı. 1930'dan itibaren öğretmenliğe Ankara’da devam etti.

Çay tarımının ülkede yeniden gündeme gelmesi üzerine 1936'da Trakya'da İkinci Umumi Müfettişlik Ziraat Müşavirliğine, 1937'de Tarım Bakanlığı Başmüşavirliğine atandı. Rize'ye çayı getiren ve çayın babası olarak bilinen Zihni Derin bugün dahi Rize halkı için oldukça önemli bir yere sahiptir.

1937 yılına kadar Ziraat Umum Müdürü Zihni Derin ve arkadaşları sayesinde çay tarımında olumlu gelişmeler yaşanmış, ilk ürün 1938 yılında alınmıştır. Yaş çay üretiminin giderek artması sonucu ilk çay fabrikası 1947 yılında Rize Fener Mahallesinde, 60 ton/gün kapasite ile açılmış olan Zihni Derin Çay Fabrikasıdır. 1953 yılında çıkarılan ek bir kanunla daha önce sınırlı bir alanda yapılan çay tarımı Giresun ve Ordu İllerini de içine almıştır.

1938'de Rize ve çevresinde kurulacak Ziraî Teşkilat'ta çay organizatörü unvanı çay üretiminin yaygınlaşması için yoğun olarak çalıştı. 1945'te yaş haddi nedeniyle emekli olduktan sonra da Tarım Bakanlığı'nda organizatör olarak görev yapmaya devam etti.

1950 seçimlerinde Rize'de bağımsız milletvekili adayı oldu; ancak meclise giremedi.

Zihni Derin, 25 Ağustos 1965'te Ankara'da hayata gözlerini yumdu. Çalışmaları, 1969 yılında TÜBİTAK Hizmet Ödülü'ne değer görüldü.