Koronavirüs ticari sözleşmelere de sıçradı

Virüs nedeniyle birçok ülke tarafından Çin ile yapılan her türlü yolcu ve eşya taşımacılığı hizmetleri, salgına karşı tedbir olarak durduruldu. Çin ile olan gümrük kapılarının kapatılmasının yanında, Çin’de bulunmuş kişilerin, tedbir alan ülkelerin bir kısmının topraklarına girişi de yasaklandı. Bu durum salgının, yalnızca Çin’de değil, dünya genelinde yolcu ve eşya taşımacılığına engel oluşturduğunu gözler önüne seriyor. Virüs nedeniyle birçok ülke tarafından Çin ile yapılan her türlü yolcu ve eşya taşımacılığı hizmetleri, salgına karşı tedbir olarak durduruldu. Çin ile olan gümrük kapılarının kapatılmasının yanında, Çin’de bulunmuş kişilerin, tedbir alan ülkelerin bir kısmının topraklarına girişi de yasaklandı. Bu durum salgının, yalnızca Çin’de değil, dünya genelinde yolcu ve eşya taşımacılığına engel oluşturduğunu gözler önüne seriyor.

Hukuki sorun yaratıyor

Milyarlarca dolarlık kaybın ortaya çıktığı bu olağanüstü koşulun ‘mücbir sebep’ olup olmayacağı ise tartışma konusu. Global Business Lawyers Alliance Başkanı ve Uluslararası Ticaret Hukuku uzmanı Avukat Arabulucu Umut Metin, yaşanan mağduriyetlerle ilgili şunları söyledi: “Yaşananlar; gerek Türkiye’de gerekse, küresel ticarette imza edilen sözleşmelerde öngörülen zaman, şekil, nitelik veya miktarda malın-hizmetin zamanında veya hiç yerine getirilemeyeceğini ortaya koyuyor. Virüs hukuki sorunlara da neden oluyor ve bu sorunlar artma eğiliminde.”

Görmezden gelinmez

Virüsün ortaya çıkardığı durumun hukuken mücbir sebep olduğunu ifade eden Umut Metin, “Hiç kimsenin öngöremeyeceği bir durumda, ortaya çıkan bu hastalık halinin ticari ilişkiler/borç ilişkileri açısından hukuk tarafından konumlandırılacağı yer mücbir sebep kurumu olmalı. Salgının etkisi yokmuşçasına sözleşmenin yerine getirilmesini beklemek, hukuken doğru da adil de olmaz” dedi.

Karantina bölgesindeyse

Konuyu bir örnekle açıklayan Umut Metin, şöyle devam etti: “Türk şirketi ‘T’ ile Çinli şirket ‘Ç’ arasında, Çin’den Türkiye’ye cep telefonu alımsatımı konusunda bir sözleşme imza edilmişse, bu sözleşmenin yerine getirilmesinde, üretim yapılan fabrikanın karantina bölgesinde bulunması veya ürünlerin sevkiyat imkanının kalmaması gibi sebeplerle, koronavirüs salgını ticareti engelleyici olmuş olabilir. Bu halde yaşanan salgını dikkate alarak Çin firması Ç’nin, durumu T’ye bildirimi ve cep telefonlarını teslim edemeyeceğini izahıyla, mücbir sebep nedeniyle borcu sona erer. Çinli Ç firması, bu arada Türk şirketi T’den avans vb. bir ön ödeme aldıysa, bu bedeli de iade etmekle yükümlü olur. Çin ile bağlantılı olan her konuda mücbir sebebin var olup olmadığı, dikkatlice incelenmeli.”

Şimdiden düzenleme şart

Avukat Umut Metin, koronavirüsün bir salgın hastalık olarak yayılmasının, ticari sözleşmelerde üstlenilen işlerin yapılması konusunda yarattığı olası riske karşı hukuki önlem almanın mümkün olduğunu da dile getirdi. Metin, “Korona virüsün bir bahane, bir mazeret olarak ileri sürülmesini engellemenin yolu, şirketler arasındaki sözleşmelerde ‘Korona virüs salgını, keza virüse ilişkin alınan/alınacak tedbir ve tasarruflar sözleşmede üstlenilen yükümlülüklerin kısmen veya tamamen ifasına engel değildir. Söz konusu salgına rağmen taraflar iş bu sözleşme ile üstlendikleri borç ve sorumluluklarını, sözleşmede yazıldığı şekil, zaman ve miktarda ifa edeceklerdir’ şeklinde bir madde, tarafların ileride virüsün mücbir sebep olarak ileri sürülmesine engel olur” dedi.

Merkez bankaları takipte

Koronavirüs salgını dünya ekonomi ve siyaset gündeminde üst sıralarda yer almaya devam ederken, Fed, ECB ve BoJ gibi önde gelen merkez bankalarının yanı sıra Türkiye, Endonezya, Rusya ve Tayland gibi ülkelerde salgını yakından takip ettikleri ve gerektiğinde tüm araçlarla adım atmaya hazır oldukları mesajını verdi. 2020’de faiz konusunda ‘bekle gör’ temasını benimseyeceğine neredeyse kesin gözle bakılan ABD Merkez Bankası (Fed), koronavirüs salgınından sonra dün politika faiz oranını 50 baz puan indirerek yüzde 1-1.25 aralığına çekti.

5 milyon şirket risk altında

Küresel veri analitiği ve danışmanlık şirketi Dun&Bradstreet’in koronavirüsün ekonomiye etkilerine ilişkin hazırladığı rapora göre; aralarında Fortune 1000’de yer alan 938 dünya devininde bulunduğu en az 5 milyon şirket, virüsün etkilediği bölgede tedarikçisinin olması nedeniyle risk altında. Dünyanın en büyük ikinci ekonomisi olan Çin’deki bu salgın, tedarik zincirleri, e-ticaret, ulaşım ve turizm kanallarıyla tüm ekonomik sistemi etkileyebilecek boyutta hızla ilerliyor.