Giriş
Çocuklara kazandırılması gereken davranışlar
Temel alışkanlıkların kazanılması çocuğun doğumuyla başlar, aileyle şekillenir ve okul eğitimiyle belirgin bir hal alır. Alışkanlıkların temelindeki ilk etken, çocuğun bakımında rol alan kişidir.
Eğitimci Can Uysal, çocuklara küçükken öğretilmesi ve mutlaka aşılanması gereken temel alışkanlıkları sizler için anlattı.
Bakım veren çocuğun beslenme, temizlik gibi ihtiyaçlarını karşılarken sergilediği duyarlılık ve kararlılık çocuğun ilk alışkanlıklarını kazanmasında etkilidir. Aynı şekilde bakım veren kişisinin çocuğa karşı gösterdiği sevgi, çocuğun ilk düşünce kalıplarını oluşturarak yeni alışkanlıklar kazanmasına sağlar. Davranışlar, sık tekrara bağlı olarak alışkanlığa dönüştüğü için kazanılan bir alışkanlığın sonradan değiştirilmesi çok zordur.
Ebeveynlerin çocuklarına kazandırmaları gereken en temel alışkanlıklar, öz bakım becerileri (diş fırçalama, el-yüz yıkama gibi temizlik alışkanlıkları), uyku saati, yemek saati ve düzen alışkanlığıdır. Çocuğa temel bir alışkanlık kazandırırken ya da kazanmış olduğu olumsuz bir alışkanlığı değiştirirken temelde izleyeceğimiz yollar benzerdir.
Olumlu becerileri kazandırma aşamaları
- adım: Bilgilendirme
Çocuğa bu davranışı doğru şekilde aktarmak özümseyerek kabul etmesini kolaylaştıracaktır. Bu adımda, çocuğun ihtiyaç ve düşünceleri göz önünde bulundurulmalı, yasak koyucu ve suçlayıcı iletişimden kaçınılmalıdır.
- adım: Kontrol etme
Çocuğun davranışları takibe alınarak olumlu ya da olumsuz sonuçları sabırla takip etmek gerekir.
- adım: Geri bildirim verme
Sözlü veya sözsüz iletişim kurarak çocuğa gidişatı hakkında bilgi vermek önemsendiğini ve ona destek olunduğu düşüncesini geliştirir. Geri bildirim aşamasında çocukla iş birliği yaparak süreci birlikte yönetmek gerekir.
- adım: Hatırlatma
Eğer tüm adımlar uygulandığı halde ilgili davranışın kazanımı ya da değişimi söz konusu değilse hatırlatma sürecine girilmesi gerekir.
Uyku düzeni kazandırma
Uyku zamanı, genelde tüm çocuklar, özellikle de sinirli, aşırı hassas ve duygusal çocuklar için oldukça güç bir zamandır. Sorunları ile tek başına kalmayı istemediği için uyumaya gitmekte direnç gösterebilir.
Tüm alışkanlıkların kazanılmasında esas olan ve bireyin yaşamındaki disiplin kaynağını oluşturulan tutarlılık, iyi uyku alışkanlığının kazanılmasında da en önemli rolü oynar. Her gece çocuğun ısrarlarını kabul edip onun uykuya gitmesini geciktiren bir tutum izleyen anne-babanın düzenli uyku alışkanlığını çocuğa kazandırabilmesi oldukça zordur çünkü çocuk bir kere bozulan kuralı, istediği zaman bozabileceğini öğrenmiş olmaktadır. Bu sebepten dolayı, anne-babanın kararlı tutumunun iyi uyku alışkanlığı kazandırılmasında rolü çok büyüktür.
Tuvalet ve temizlik alışkanlığı kazandırma
Tuvalet ve temizlik alışkanlığının kazanılmasında zamanın ve olgunlaşmanın önemli rolü vardır. Toplumdaki genel temizlik alışkanlıkları ile annenin temizlik konusunda takındığı tutum ve davranışların da, çocuğun kas kontrolü ve temizlik alışkanlıklarını kazanmasında çok etkilidir.
Gerek alışkanlıkların kazanılma döneminde, gerekse zaman zaman ortaya çıkan durumlarda önemli olan şey, yetişkinin çocuğu gerilime sokmaksızın davranmayı başarabilmesidir. Aşırı baskı, zorlama, zaman zaman ceza verme yoluyla istenen davranışın kazandırılmaya çalışılması, çocukta daha sonraki dönemlerde davranışlarına yansıyabilecek birtakım duygusal sorunların, kırıklık, düşmanlık gibi olumsuz duyguların yerleşmesine neden olabilir.
Yemek yeme alışkanlığı kazandırma
Beslenme konusunda önemli olan, çocuğun her yiyeceği yemeye zorlanmasından çok, ihtiyacı olan her tür besini yemesinin sağlanmasıdır. Bu sorun, annenin aynı besin değerine sahip olan yiyecekler arasından çocuğun sevdiklerini seçmesi ile çatışmalara neden olmadan kolayca çözümlenir.
Sorumluluk kazandırma
Özgüveni yüksek, lider, pozitif ve çözüm odaklı olması da yine sorumluluk duygusunun gelişmesiyle ilgilidir. Bu nedenle çocuğunuza küçük yaşlardan itibaren yaşına uygun görevler verin. Bir şeyleri denemesi ve sonuçlarını görmesi, kabullenmesi onun gelişimi açısından kritik öneme sahiptir. Erken yaşlarda çocuğa fırsat tanınmaması durumunda, sonrasında bu becerinin geliştirilmesi oldukça zor olur. Sorumluluğu gelişmeyen bireyler hep başkalarına bağımlı, davranışlarının sonuçlarına kabullenmeyen biri olur.
Sonuç olarak; temel alışkanlıklar, çocuklara doğru zamanda doğru bir eğitimle aktarıldığında gelişimlerine katkıda bulunur. Temel alışkanlıkların edinilmesi çocuklarda, özgüven, özsaygı, farkındalık ve motivasyon gibi güdüleri besleyerek güçlü birer kişiliğe sahip olmalarını sağlar.