Merkez Bankası'ndan KKM'den çıkışı hızlandıracak adımlar! Alınan son kararlar ne anlama geliyor?

Kur korumalı mevduattan (KKM), TL mevduata geçişi hızlandırmak için son dönemde art arda adımlar atılıyor. KKM, uygulaması döviz piyasalarında oluşan panik havası ve yüksek oynaklık sonucu Aralık 2021’de devreye alınmıştı. Bu hesaba parasını yatıranlar, faiz getirisinin üzerindeki dövizdeki artış farkını alabiliyor. Eğer döviz düşerse veya sabit kalırsa faiz geliri elde edebiliyor. KKM’nin bu risksiz yapısı birçok tasarruf sahibinin bu hesaba yönelmesinde etkili olmuştu. Son aylarda birikimlerini KKM’ye yatıranların sayısı hızla artarken sistemde biriken tutar 14 Ağustos haftasında 3.4 trilyon lirayla rekor kırmıştı. Sistemdeki para da her hafta artıyordu. Ancak ekonomi yönetiminin KKM’den çıkış stratejisiyle 8 ay üst üste artan KKM hesaplarında son 2-3 haftada azalma oldu. Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumu (BDDK) verilerine göre, KKM son üç haftada 75 milyar lira geriledi. Bu düşüşte ekonomi yönetiminin KKM’den çıkış stratejisini benimsemesi etkili oldu. KKM’den çıkışı hızlandırmak için önce bankalara ek yükümlülükler getirildi. Döviz mevduatlarında zorunlu karşılıklar artırıldı. Bankalara KKM hesaplarının TL mevduat hesaplarına dönüştürülmesi için hedefler koyuldu. Bu hedefe ulaşamayan bankalar düşük faizli ve uzun vadeli tahvil almak zorunda kalacak. Son olarak 6 aya kadar olan KKM mevduatlar için zorunlu karşılıklar yüzde 15’ten yüzde 25’e çıkarıldı. Yani bankalar, KKM hesaplarında tutulan paralar için Merkez Bankası’nda daha fazla nakit tutmak zorunda kalacak. Özetle son dönemde atılan tüm adımlar, TL mevduatlara geçişi hızlandırmayı amaçlıyor. Bu kapsamda bankalar özellikle KKM mevduat vadesi dolanların TL vadeli mevduat hesabı açtırmaları halinde yüzde 45- 50 civarı faiz önermeye başladı. TL’ye geçişi hızlandırmak için dün Merkez Bankası, bankalara yeni bir talimat gönderdi. Uygulama talimatına göre, standart TL mevduatın toplam mevduat içindeki payını artırmaya yönelik aylık TL payı artış hedefi yüzde 2’den yüzde 2.5’e yükseltildi. Bankalar artık bireysel müşterilerinin daha fazla TL mevduata geçişini ya da TL mevduat hesaplarını yenilemesini sağlayacak. Bunu da cazip kılmanın yolu, TL vadeli mevduat hesapları için daha yüksek getiri sunmak. Bu kapsamda dönüşümlü TL mevduat faizleri yüzde 50’nin üzerine çıkabilir. Öte yandan, dövizden dönüşümlü kur korumalı hesap açılabilmesi için bireylerin bakiye sahibi olma tarihi uzatıldı. Merkez Bankası’nın Resmi Gazete’de yayımlanan tebliğine göre; yurt içi yerleşik gerçek kişiler, 31 Ağustos 2023 tarihi itibarıyla (daha önce 30 Haziran 2023’tü) bankalarda mevcut olan ‘altın ve döviz’ cinsinden mevduat ve katılım fonu hesaplarını TL’ye çevirebilecek. Bir başka deyişle 31 Ağustos sonrası hesabına döviz yatıranlar döviz dönüşümlü kur korumalı mevduat hesabı açtıramayacak. Bu tarihten önce dövizi olanlar, bankalar kabul ederse döviz dönüşümlü kur korumalı mevduat hesabı açtırabilecek. Ayrıca, 31 Ağustos itibarıyla hesap sahipleri, hesaplarındaki altın veya dövizi o gün Merkez Bankası tarafından açıklanan fiyat (dönüşüm kuru) üzerinden TL’ye dönüştürebilecek. Bu kararla bireysel döviz talebinin azalması bekleniyor. Yine altın veya döviz hesaplarının TL’ye dönüşmesi, TL’nin değer kazanmasına yardımcı olacak. Merkez Bankası tarafından bankalara gönderilen uygulama talimatına göre; kur korumalı hesapların TL mevduat sayıldığı komisyon uygulaması da sona erdi. Kur korumalı mevduat hesapları, artık Türk Lirası mevduat hesapları sayılmayacak. Komisyon uygulamasında, TL’ye geçiş ve yenileme oranları belirleyici olacak. TL’ye geçiş ve yenileme oranı yüzde 100’ün altında olan bankalara yıllık yüzde 8 oranında, yüzde 100’ün üzerinde olan bankalara ise yıllık en fazla yüzde 4 olacak şekilde TL’ye geçiş oranına göre komisyon uygulanacak. KKM için atılan ilk adım temmuz ayında yüzde 15’lik karşılık oranı getirilmesiydi. Ağustos ayında da yabancı para mevduattan KKM’ye dönüşüm hedefine son verildi. Bir adım da geçen hafta gelmiş ve zorunlu karşılık oranları vadeye göre farklılaştırılmıştı. Buna göre altı aya kadar KKM için zorunlu karşılık oranı yüzde 25’e çıkarıldı. Bir yıla kadar vadeli, bir yıl ve daha uzun vadeli olanlar için zorunlu karşılık oranı ise yüzde 5 olarak belirlendi. Bu atılan adımlarla mevduat faizinin yüzde 40-45 aralığına yükselmesi bekleniyordu. Ancak bazı bankalar mevduatın büyüklüğüne göre KKM dönüşleri için farklı oranlar teklif etti. Atılan son adımdan sonra yüzde 45-50’lik faizin TL mevduatı olan herkesin ulaşabileceği rakamlar olması bekleniyor. TL mevduata verilecek yüzde 50’ye yakın faizin dolarda kalmanın cazibesini azaltacağını anlatan konuya yakın kaynaklar, “Bankalar TL’de kalan vatandaşa kesenin ağzını açacak. Merkez yeni uygulamasıyla mevduatını TL’de tutanları enflasyona ezdirmeyecek” yorumunu yaptılar. Merkez Bankası Başkanı Hafize Gaye Erkan’ın hem ABD hem de DEİK toplantılarına “sessiz dönem” nedeniyle katılmadığı öğrenildi. Para Politikası Kurulu (PPK) 21 Eylül günü toplanacak. Saat 14.00’te de karar açıklanacak. Piyasada değişik beklentiler bulunuyor. Merkez Bankası’nda PPK öncesi sessiz dönem uygulanıyor. 2023 yılı Para Politikası ve Liralaşma Stratejisi’nin 54’üncü maddesinde, “Para Politikası Kurulu (PPK) toplantısı öncesindeki yedi günlük süre ‘sessiz dönem’ olarak adlandırılmakta olup, bu süre içinde para politikasına yönelik dış iletişim yapılmamaktadır. Bu dönem içerisinde PPK toplantısına hazırlık amacıyla karar alma sürecine teknik girdi sağlayan birimler PPK’ya kapsamlı analiz ve değerlendirmeler yapmaktadır” deniliyor. PPK öncesi yedi gün boyunca dış iletişim kesiliyor. Erkan da bu nedenle ABD ve DEİK toplantılarına katılmadı.