Giriş
Pandemi, dünya piyasalarını ve üretimini etkileyen Rusya-Ukrayna savaşı, terör saldırıları ve şimdi de asrın felaketi depremler... Hayatta maalesef bazı dönemler tatsız ve hesaplanamayan gelişmeler yaşanabiliyor. Bu gibi olası sürprizlere karşı her türlü önlemi almak gerekiyor. Bunlardan biri de ekonomik hazırlık veya ekonomik güvence. Bir başka deyişle her aile veya birey olağanüstü gelişmelere karşı ‘acil durum fonu’ oluşturmalı. Söz konusu fon, öngörülemeyen riskleri en aza indirmeyi sağlar ve finansal stresi ortadan kaldırır. Ayrıca yeni başlangıçlar yapmaya yardımcı olan bu fon, belli bir süre borç almadan ve kimseye muhtaç olmadan temel ihtiyaçları karşılamayı da mümkün kılar. Şu ana kadar bu yönde bir planınız olmadıysa bugünden harekete geçmenizde fayda var. Peki nereden başlamalı ve neler yapmalı? İşte detayları...
KAÇ GÜNLÜK İHTİYACA YETMELİ?
Güncel fiyatlardan ve enflasyondan yola çıkarak aylık yapacağınız harcamalara göre bütçe planı yapmalısınız. Örneğin; kira, mutfak masrafı ve faturalar gibi parametreleri hesaplayarak kendinize ve ailenize yetecek tutarı kalem kalem ortaya koyun. Bu tutarın en az 3 aylık ihtiyacını karşılamasına dikkat edin.
Önerilen süre de 3-6 ay civarı. Tabii bu süre her kişiye ve risk algısına göre değişecektir. 3-6 ay üzerinden hesap yaparsak ve aylık acil ihtiyaçlar için 15 bin liranın yeterli olduğunu varsayarsak 45-90 bin arası bir rakam ‘yedek akçe’ olarak kenarda tutulmalı. Her bireyin ihtiyacı ve standardı farklı olacağından bu rakam kişiden kişiye değişecektir.
Fon için sadece deprem öngörüsüyle de hazırlık yapılmamalı. Olası kazalar, sağlık problemleri ve işsizlik gibi durumlar da acil fona ihtiyaç duymanıza neden olabilir. Tüm olasılıkların değerlendirilerek maksimum finansal güvencenin sağlanmasına yönelik bir hazırlık, en doğru seçenek olarak karşımızda duruyor.
FON NASIL OLUŞTURULUR?
Günümüz şartlarında herkesin tek seferde 45-90 bin lira gibi bir rakamı bulup, günlük kullanım dışında tutarak fon oluşturması elbette beklenemez. O nedenle zamana yayılacak hedefin de belirlendiği, disiplinli bir süreç izlenmeli. Bu noktada fonu her ay gelirin belirli bir kısmını ayırarak oluşturmak daha isabetli bir seçenek.
Fona aylık olarak aktarılacak olan rakam maaşın yüzde 5-6’sı olabilir. Ya da BES birikimi yapar gibi, küçük, büyük demeden aylık 500-750 lira bir tutar ayrılabilir. Burada fona para aktarıldığı zaman günlük standardın korunabilmesi önemli. Yani fon, yük veya ek maliyet gibi hissettirmemeli. Fona yatırılan aylık tutarı gelire paralel belli dönemlerde artırmak hedefe ulaşmayı da hızlandırır.
NAKİT Mİ YOKSA BANKA HESABINDA MI OLMALI?
Depremde on binlerce vatandaşın yastık altı birikimi, kasası, kötü gün parası, takısı maalesef enkaz altında kaldı. Bu açıdan bakarsak banka hesaplarının tercih edilmesi gerektiğini söyleyebiliriz. Ancak bazen sistemsel sorunlar, aynı anda birçok kişinin ATM’lere ve şubelere yönelmesi nakde ulaşmayı da zorlaştırabiliyor. O yüzden ilk şok atlatılana kadar deprem çantasında 1 hafta yetecek bir nakit bulundurmakta fayda var.
Daha yüksek tutarların ise banka hesaplarına yatırılması, bu paraya Türkiye’nin her yerinde mobil bankacılık veya banka kartı yoluyla ulaşılmasına imkan sağlayacaktır. Üstelik bu yöntem, çalınma ve kaybolma riskini de ortadan kaldırır. Öte yandan ev, araba gibi varlıklar bu gibi dönemlerde hemen nakde çevrilemeyebilir. Yine acil olduğundan düşük fiyatla satmak gerekebilir. Bu da kayıp anlamına gelir.
AYRI BİR HESAP KONTROL SAĞLAR
Para biriktirmek ve onu uzun süre muhafaza etmek bir disiplin işidir. Aylarca sabırla oluşturduğunuz fonu bir anlık istek ve arzuyla ‘Şu ana kadar gerekmedi, bari harcayayım’ diyerek devre dışı bırakmayın. Bu parayı, acil durum duşunda yok sayın. Birikimin düzenli ve daim olmasını sağlamak için ayrı bir hesap açın. Bu hesap maaşınızın yattığı bankadan farklı bir banka da olabilir. Hesabın adını da mutlaka ‘ACİL DURUM FONU’ olarak belirleyin. Bu hesaba para aktarmak için otomatik transfer tanımlayın. Acil durum fonunun günlük kullandığınız ve kredi kartına bağlı olmayan farklı bir hesapta olması harcama kontrolünüze de yardımcı olur.
OTOMATİK TALİMAT
Vadesiz mevduat hesabınızdan ‘düzenli birikim talimatı’ vererek vadeli mevduat hesabınıza otomatik aktarabilir ve tasarruflarınızı arttırabilirsiniz. Bunu düzenli altın ve fon alımı için de yapabilirsiniz. Bazı bankalar ‘fon biriktiren hesap’ adı altında ürünler sunarak paranızı yatırım fonlarında değerlendirmenizi sağlıyor. Yatırım fonları türüne göre paranızı aynı anda altın, bono, hisse senedi gibi yatırım araçlarında değerlendirmenizi sağlıyor. Aylık ödemeler 100-150 liradan başlıyor. Düzenli fon alımı için kredi kartı talimatı da oluşturulabilirsiniz. Burada önemli olan acil fonun amacına uygun olarak her an nakde çevrilebilir, ulaşılabilir olması.
DEĞERİNİ DE KORUYUN
Acil fonda biriken paranın enflasyona karşı değerini koruması da çok önemli. O nedenle paranızı sadece vadesiz hesaplarda değerlendirmeyin. Risksiz ama en azından belli bir getiri imkanı sunan vadeli mevduat seçeneklerden biri. Altının yükseleceğini öngördüğünüz dönemlerde de altın gibi yatırım araçları tercih edilebilir. BES iyi bir seçenek fakat paraya ihtiyaç duyduğunuzda BES hesabının kapatılması ve paranın hesaba yatması biraz zaman alabilir. Bu arada geçen zamanı tolere edebileceğinizi düşünüyorsanız; yüzde 30 devlet katkısıyla ve profesyoneller tarafından yönetilen fon seçenekleriyle BES’i tercih edin.
KREDİ KARTI LİMİTİNİ SIFIRLAMAYIN
Kredi kartları şu anda nakit avans çekiminde düşük faiziyle (yüzde 1.36) krediden daha avantajlı. Bu da acil nakit ihtiyacı durumunda düşük maliyetli bir seçenek sunuyor. Yani hiç birikim yapamasanız dahi kredi kartı, kısa vadeli bir çözümdür. Tabii kartın belli bir limiti var. Çoğu kart sahibi de bu limiti taksitli alışveriş nedeniyle sonuna kadar tüketiyor. Ay sonunda ise asgari ödeme tutarını ödeyerek yine düşük bir limitle yoluna devam ediyor.
Fakat acil durumlar için bir alan oluşturulmalı. Örneğin; kart limiti 50 bin liraysa 10-15 bin liralık bölüm sürekli kullanılabilir bir bakiye olarak stokta kalmalı. Nakde, fiziki paraya ulaşılamadığı, eldeki değerli eşyaların ve emtiaların paraya çevrilemediği durumlarda kredi kartı önemli kolaylıklar sağlar. Yeter ki kuralına uygun kullanın. Kredi de bir seçenek ancak maliyeti ve şartları var. Herkese her an istediği tutarda kredi çıkmayabilir. Tüm bunların hesabı iyi yapılmalı.
