Giriş
Türk Silahlı Kuvvetleri’nde (TSK), görevli personel her yıl hizmet süresine ek olarak 90 gün yıpranma hakkına sahip oluyor. 20 yıllık görev süresi olan bir personel 5 yıl yıpranmayla birlikte 25 yıllık hizmet süresi şartını sağlamış oluyor. Yıpranma ayrıca emeklilikte aranan yaş haddinden de düşülüyor.
BAŞLARKEN
Türk Silahlı Kuvvetleri (TSK)... Orgeneral-oramiral, korgeneral-koramiral, tümgeneral-tümamiral, tuğgeneral-tuğamiral, albay, yarbay, binbaşı, yüzbaşı, teğmen, astsubay, erbaş ve erler... Vatan için gece gündüz, kar kış demeden göğsünü siper eden TSK personelinin yükü ağır. Yasalarımız da bu kapsamda TSK personeline yönelik önemli imkanlar tanıyor. Yıpranma, erken emeklilik, okulda geçen sürelerin emekliliğe eklenmesi, tazminat... Yüz binlerce kadrolu ve sözleşmeli personeli yakından ilgilendiren bu konularla ilgili merak edilen detayları bugün itibarıyla bu sayfalarda yayınlayacağız.
FİİLİ HİZMET SÜRESİ
Çalışma hayatında yapılan işin özelliğine göre, çalışma koşulları çeşitli riskler içeriyor. Bazı işlerin riski az, bazılarının riskleri daha fazla oluyor. Çalışanlara yaptıkları iş nedeniyle maruz kaldıkları risklere karşılık, ilave hizmet süresi veriliyor. Tabi sağlanan ilave hizmet süresi; yasa ile belirlenen gün sayısında, riskine maruz kaldığı fiili çalışma süresine bağlı olarak veriliyor. Bu ilave hizmet süresi yasalarda ‘ Fiili Hizmet Süresi Zammı’ (yıpranma) olarak tanımlanıyor.
KİMLER KAPSAMDA?
Yıpranma süresi bazı durumlarda fiilen yapılan işe göre belirlenmekle birlikte, bazı durumlarda da doğrudan kurumlara veya unvana göre veriliyor. Türk Silahlı Kuvvetleri’nde görev yapanların da yıpranma süreleri doğrudan kadrolarına bağlı olarak uygulanıyor. Türk Silahlı Kuvvetleri’nde, Jandarma Genel Komutanlığı’nda ve Sahil Güvenlik Komutanlığı’nda görev yapan subay, yedek subay, astsubay, yedek astsubay, uzman jandarma, uzman erbaşlar ve sözleşmeli erbaş ve erlere bir yıllık çalışma süreleri karşılığında 90 gün fiili hizmet süresi zammı uygulanarak hizmetlerine ilave ediliyor. Bir yıl görev yapan bir TSK mensubu 450 gün (360 gün çalışma artı 90 gün yıpranma = 450 gün) hizmet süresi kazanıyor.
SİGORTA PRİMİ KESİNTİSİ
Yıpranmanın işverene bir maliyeti var. Çünkü, işveren yıpranma uygulanan işlerde çalışanlar için diğer çalışanlara nazaran daha fazla prim ödüyor. Normalde memurlar için işveren; kamu kurumu malullük, yaşlılık ve ölüm sigortalarına işveren payı olarak yüzde 20 oranında prim öderken, bir yıl çalışma karşılığı 90 gün yıpranma alan işlerde görev yapan memurlar için söz konusu sigorta kollarına 5 puan fazla olarak yüzde 25 oranında prim yatırıyor. Artırılan prim oranının tamamı işveren tarafından ödeniyor. Fiili Hizmet Süresi Zammı nedeniyle memura prim farkı yansıtılmıyor. Bu bağlamda da TSK’da yıpranma alan görevleri ifa edenler için kamu kurumu yüzde 25 oranında uzun vadeli sigorta kollarına (malullük, yaşlılık ve ölüm sigortalarına) prim ödüyor.
PERSONELE FAYDASI NE?
İKRAMIYEYİ ARTIRIYOR
Yıpranmanın TSK personeline sağladığı avantajlar şöyle:
Yıpranma süresi kişilerin fiili hizmet sürelerine ilave edilerek doğrudan emeklilik için geçerli hizmet sürelerinden sayılıyor. Dolayısıyla yıpranma TSK personelinin hizmet süresini her yıl için 90 gün artırıyor. TSK personeli; emekli olmak için aranan hizmet süresi şartını yıpranma nedeniyle diğer memurlardan daha önce dolduruyor. Diğer memur 25 yıl çalışarak hizmet süresi şartını sağlarken,
TSK personeli 20 yıl çalışıyor ve kazandığı 5 yıl yıpranmayla birlikte 25 yıllık hizmet süresi şartını sağlamış oluyor. Yıpranma emeklilik ikramiyesi ödenmesine esas fiili hizmet süresi olarak da dikkate alınıyor. Yani yıpranma ile kazanılan sürelere de emeklilik ikramiyesi ödeniyor. Bu nedenle TSK personeli hak kazandığı yıpranma süresi için de fiili hizmet süresinde olduğu gibi emekli ikramiyesi alacak. Örneğin; 20 yıl çalışan TSK personeli 5 yıl da yıpranmaya hak kazanacağından 20 yıllık değil, 25 yıllık emekli ikramiyesi alacak.
YAŞTAN DA DÜŞÜLÜYOR
Yıpranma süreleri memurun hizmet süresine ilave edilmesinin yanında ayrıca emeklilikte aranan yaş haddinden de düşülüyor. Ancak yaştan düşülen yıpranma süresi göreve başlama tarihine göre değişiklik gösteriyor. Özellikle 8 Eylül 1999 tarihinden önce memuriyete başlayan veya sigortalı olanlara emeklilik yaşlarının tespitinde büyük avantaj sağlıyor.
Örnek 1: Türk Silahlı Kuvvetleri’nde 30 Ağustos 1999 tarihinde subaylığa naspedilmiş teğmenin çalışma hayatı boyunca hak kazanacağı yıpranma süresinin tamamı emeklilik yaşından düşülecek.
Örnek 2: Türk Silahlı Kuvvetleri’ne 30 Ağustos 2005 tarihinde subay olarak naspedilmiş bir teğmenin çalışma hayatı boyunca hak kazanacağı yıpranma süresinin toplamda 3 yılı geçmemek üzere yarısı emeklilik yaşından düşülecek.
Örnek 3: Türk Silahlı Kuvvetleri’nde 30 Ağustos 2013 tarihinde teğmenliğe naspedilen bir subayın çalışma hayatı boyunca hak kazanacağı yıpranma süresinin toplamda 3 yılı geçmemek üzere yarısı emeklilik yaşından düşülecek. Yıpranmanın sağladığı bir başka avantaj da emeklilik şartlarının belirlenmesinde oluyor. Memurların emekli olma şartları göreve başlama tarihine göre değişmekle birlikte belli tarihteki hizmet süresine göre belirleniyor. Belli tarihteki hizmet süresine yıpranmanın ilave edilmesi hizmet süresini artırdığından yaş tespitinde avantaj sağlıyor.
YARIN: TSK PERSONELİNİN SİGORTA BAŞLANGICINA GÖRE EMEKLİLİK YAŞI
