Giriş
Soru: 2010’da uygulanacak olan özel usulsüzlük cezalarında artış oldu mu? Yoksa yeniden değerleme oranı düşük çıktığı için 2009’da uygulanacak olan özel usulsüzlük cezaları 2010’da da mı uygulanacak? Salih HAFÇI Cevap: Özel usulsüzlük cezaları her yıl bir önceki yılın yeniden değerleme oranında artırılıyor. Bakanlar Kurulu’nun, yeniden değerleme oranında artırılan tutarları yarısına kadar artırma ve nispi (oransal) hadleri iki katına kadar artırma yetkisi bulunuyor. Ancak, 2010 yılı özel usulsüzlük cezası artışlarında insaflı davranıldı. Artışlar 2009 yılı yeniden değerleme oranı olan yüzde 2.2 ile sınırlı kaldı. Hatta yasadaki “...artırılmış tutarların yüzde 5’ini aşmayan kesirler dikkate alınmaz” hükmünden dolayı, bazı had ve tutarlar 2009 yılı ile aynı tutarda kaldı. Örneğin, 2009’da fatura, gider pusulası, müstahsil makbuzu, serbest meslek makbuzu düzenlemeyen veya almayan birinci ve ikinci sınıf tüccarlara, her bir belge için 160 TL’den az olmamak üzere fatura ve benzeri belgelerde yazılması gereken bedelin yüzde 10’u oranında düzenleme yapmayana ve almayana ayrı ayrı özel usulsüzlük cezası kesiliyordu. Buradaki 160 TL ceza tutarı değişmedi. 2010’da da fatura vb. belgeleri düzenlemediği veya almadığı tespit edilenlere her bir belge için 160 TL’den az olmamak üzere özel usulsüzlük cezası kesilecek. Bu şekilde kesilen özel usulsüzlük cezalarının toplamı 2009’da 76.000 TL’yi aşamıyordu. Bu tutar 2010 için 77.000 TL olarak uygulanacak.
Muhasebeci, doktor ve avukata da ceza kesilecek
Belge düzenlememe cezası sadece tüccara değil, aynı zamanda doktor, avukat, mimar, muhasebeci gibi benzer serbest meslek erbabına da kesilecek. Örneğin, müşterisinden aldığı ücrete serbest meslek makbuzu düzenlemediği belirlenen muhasebeci, avukat ve doktora da her bir belge için 160 TL özel usulsüzlük cezası kesilecek.
Fiş fatura almayan müşteriye de ceza var
Nihayi tüketicilerin, (tüketmek için mal alan müşterilerin) fiş veya fatura almadığının tespit edilmesi halinde, fiş ve fatura vermeyen mükellefe kesilen cezanın (her bir belge için 160 TL) beşte biri kadar (160 x 1/5=32) özel usulsüzlük cezası kesilecek. 2010’da fiş veya fatura almadığı tespit edilen tüketicilere 32 TL özel usulsüzlük cezası kesilecek. Örneğin, lokantada içtiği 3 TL çorba için fiş almayana 32 TL özel usulsüzlük ceza kesilecek.
İrsaliye düzenlemeyene en az 160 lira ceza
Sevk irsaliyesi, taşıma irsaliyesi, yolcu listesi, günlük müşteri listesi düzenlemediği, kullanmadığı veya bulundurmadığı tespit edilenlere her bir belge için 160 TL’den az olmamak üzere ceza kesilecek. Ancak her tespitte kesilecek ceza tutarı 7.700 TL’yi, yıllık da 77.000 TL’yi aşamayacak. Ayrıca 2010’da, vergi kimlik numarası kullanmadan işlem yapanlara 770 TL, muhasebe standartlarına, tek düzen hesap planına, mali tablolara ilişkin usul ve esaslara uymayanlara 3.500 TL, yaygın ve yoğun vergi denetimlerinde Maliye memurunun dur ikazına uyarak taşıtını durdurmayanlara 570 TL, belge basımında gerekli bildirim görevini yapmayan matbaa işletmelerine 570 TL, vergi levhası asmayanlara 160 TL, Maliye’ye bilgi vermeyen birinci sınıf tüccar ve serbest meslek erbabına 1.000 TL, ikinci sınıf tüccara 500 TL, bunlar dışındaki kişilere 250 TL özel usulsüzlük cezası kesilecek.
Anneniz primi 3600 güne tamamlarsa 56 yaşında emekli olur
Soru: Annem 1958 doğumlu. SSK girişi 3 Eylül 1990 tarihinde ve 3198 gün primi var. Ne zaman emekli olur? Soner FEZAİ Cevap: Anneniz kısmi yaşlılık aylığı ile emekli olmak için, 15 yıl sigortalılık süresi, 3600 gün prim ödeme ve 56 yaş şartlarına tabi. Anneniz en geç 23 Mayıs 2011 tarihinden önce, 402 gün daha prim ödeyerek prim ödemesini 3600 güne tamamlaması şartıyla, 2014’te 56 yaşını dolduracağı tarihte emekli olabilir.
Askerlik borçlanmasıyla 50 yaşınızı doldurunca emekli olabilirsiniz
Soru: 3 Mayıs 1967 doğum tarihim. 3 Mayıs 1989 tarihinde SSK primlerim ödenmeye başlandı. 3823 gün primim ödendi. Askerlik borçlanmasını yaparsam, ne zaman emekli olabilirim? Onur DEMİREL Cevap: Askerlik yaptığınız tarihi ve askerlik sürenizi bildirmemişsiniz. Sorunuzu, sigorta başlangıç tarihinden önce 18 ay askerlik yaptığınız varsayımına göre cevaplandırıyoruz. Askerlik borçlanması başlangıç tarihinizi askerlik süreniz kadar geri götürerek, emekli olmak için, 25 yıl sigortalılık süresi, 5375 gün prim ödeme ve 50 yaş şartlarına tabi olmanızı sağlar. 1012 gün daha prim ödeyerek, askerlik dahil 4363 gün olacak olan prim ödemenizi 5375 güne tamamlamanız şartıyla, 50 yaşınızı dolduracağınız 3 Mayıs 2017 tarihinde emekli olabilirsiniz.
2006 sonundan itibaren yetim aylığını toplu alırsınız
Soru: 1995’te vefat eden annemin 1.580 gün ödenmiş sigorta primi var. Ben bekarım ve öğrenciyim. Buna göre bana annemden yetim aylığı bağlanır mı? Şayet bağlanırsa, almadığım aylıkların toplu parasını alabilir miyim? Okşan Kerime AKBULUT Cevap: Ölüm aylığı (dul ve yetim aylığı) bağlanması için 16 Aralık 2006 tarihine kadar 1800 gün prim ödemesi aranıyordu. Annenizin 1800 gün prim ödemesi olmadığından bu tarihe kadar ölüm aylığı bağlanması mümkün değildi. Ancak 5561 sayılı yasanın 1’inci maddesiyle, 506 sayılı kanunun 66/c maddesinde 16 Aralık 2006 tarihinden itibaren yapılan değişiklikle, 5 yıl sigortalılık süresi ve 900 gün prim ödemesi olanların hak sahiplerine(eş ve çocuklarına) ölüm aylığı bağlanma imkanı getirildi. Annenizin prim ödemesi yeterli olduğundan, 5 yıllık sigortalılık süresi varsa, 16 Aralık 2006 tarihinden itibaren yetim aylığı bağlatabilirsiniz. Sigortalılık süresi, ilk defa sigortalı olarak çalışmaya başlanan tarih ile ölüm tarihi arasındaki süredir. Bu süre içinde prim ödenip ödenmemesinin, sigortalılık süresine tesiri yoktur.
160 gün daha prim ödeyip SSK şartları ile emekli olursunuz
Soru: 7 Ağustos 1958 doğumlu bayanım. Mart 1994’te Bağ-Kur sigortalısı oldum. Yaklaşık 4200 gün prim ödedim. Ocak 2006’da SSK’ya geçiş yaptım. SSK’ya da yaklaşık 1100 gün prim ödedim. Ne zaman emekli olabilirim? Aylık almaya ne zaman başlarım? Yaş cetvelini bilemediğimden yaşımın dolmasını mı beklerim? Gülten YORULMAZ Cevap: Primi ödenen son yedi yılda fazla prim ödenen kurumdan emekli olunduğundan, SSK’lı çalışarak 160 gün daha prim ödeyerek, Ocak 2006’dan beri SSK’ya ödediğiniz 1100 gün primi 1260 güne tamamlamanız halinde, SSK şartlarıyla emekli olma hakkı elde edersiniz. SSK’dan emekli olmak için, 20 yıl sigortalılık süresi, 5675 gün prim ödeme ve 50 yaş şartlarına tabisiniz. 375 gün daha prim ödeyerek, 5300 gün olan prim ödemenizi 5675 güne tamamlamanız şartıyla, 20 yıllık sigortalılık sürenizi dolduracağınız Mart 2014’te emekli olabilirsiniz.
