Giriş
Tarım işleri mevsimlik olduğundan tarımda sürekli çalışan işçi yok denecek kadar az. Tarım işlerinin neredeyse tamamı süreksiz çalışmayla yapılıyor. Tarım işçisi iş bulduğu zaman çalışır, iş bulamadığında boşta kalır. Bu nedenle; tarımda süreksiz olarak gündelikçi olarak çeşitli kişilere ait tarlalarda, arazi ve bahçelerde çalışan çok sayıda işçi olduğunu herkes bilir. Özellikle mevsimlik tarım işçileri, üretim takvimini takip ederek oradan oraya taşınıp, çok da sağlıklı olmayan ortamda çoluk çocuklarıyla birlikte göçer bir yaşam sürer.
2011’DEN İTİBAREN YENİ SİSTEM
Aynı şekilde orman işlerinde süreksiz çalışanlar, orman köylüleri de tarım işçileri gibi süreksiz çalışıyorlar. Tarım ve orman işçilerinin pek çok sorunu var ama sosyal güvenlik sorunu bunların başında geliyor. 1 Mayıs 2008’e kadar; 2925 sayılı Tarım İşçileri Sigortası Kanunu’na göre ayda 15 gün yılda 180 gün prim ödeyerek sosyal güvenlikleri sağlandı. Bu tarihten itibaren bu sigorta kolunun yeni sigortalılara kapatılması üzerine (eskiden girenlerin sigortası devam ediyor), süreksiz tarım ve orman işçileri düşük emekli aylığı ile de olsa sosyal güvence sağlayan 2925 sayılı kanundan mahrum kaldılar. Ancak süreksiz tarım işçilerinin sosyal güvenlik problemleri, 1 Mart 2011’den itibaren 6111 sayılı yasa ile yapılan düzenlemeyle giderildi. Buna da kısaca ‘Ek Madde 5 formülü’ deniyor.
EK MADDE 5 KAPSAMINDA HANGİ AVANTAJLAR SUNULUYOR?
‘Ek Madde 5’ kapsamında sigortalı olan süreksiz tarım ve orman işçileri şu avantajlara sahip oluyorlar:
Primlerini isteğe bağlı sigortalılar gibi kendileri ödüyor. 2011’de 18 gün, takip eden yıllarda her yıl birer gün artırılan günler üzerinden prim ödediler ve 30 gün kazandılar. Örneğin; 2021 yılı için 28 gün üzerinden prim ödeniyor, ama 30 gün kazanılıyor.
En önemli avantaj isteğe bağlı prim ödemeleri Bağkur’a sayılırken, Ek Madde 5 kapsamında ödenen primler SSK’ya (4/A statüsüne) sayılıyor.
Diğer sigortalılar gibi sigortalı, eş ve hak sahibi çocukları sağlık yardımı alabiliyor. Ancak sağlık yardımı alabilmek için 60 günden fazla prim borcunun bulunmaması gerekiyor.
NASIL OLUNUYOR?
Ek madde 5 kapsamında sigortalı olma şartlarını taşıyan tarım işçileri sigortalı olmak için şu süreci izleyecekler:
Öncelikle ‘Tarım İşlerinde Hizmet Akdiyle Süreksiz Çalışanlara Ait Giriş Bildirgesi’ni dolduracaklar,
Doldurdukları bildirgeyi sürekli ikametlerinin bağlı bulunduğu muhtarlık ile ikamet ettikleri (veya çalıştıkları) il ya da ilçede bulunan tarım müdürlüklerine onaylatacaklar,
Muhtar ve Tarım Müdürlüğüne onaylattıkları ‘Tarım İşlerinde Hizmet Akdiyle Süreksiz Çalışanlara Ait Giriş Bildirgesi’ ile sürekli ikametlerinin bağlı olduğu (veya çalıştıkları) Sosyal Güvenlik İl veya Merkez Müdürlüğü’ne müracaat edecekler.
Orman işçisi ve orman köylüsü öncelikle ‘Orman İşlerinde Hizmet Akdiyle Süreksiz Çalışanlara Ait Giriş Bildirgesi’ni dolduracak.
Sürekli ikametlerinin bağlı bulunduğu muhtarlık ile sürekli ikametlerinin bulunduğu (veya çalıştıkları) yerin çevre ve orman il müdürlükleri ya da orman bölge müdürlüğü, işletme şeflikleri veya kalkındırma kooperatiflerine onaylatacaklar,
Belirtilen şekilde onaylattıkları ‘Orman İşlerinde Hizmet Akdiyle Süreksiz Çalışanlara Ait Giriş Bildirgesi’ ile sigortalılıkların tescili ve başlatılması için sürekli ikametlerinin bağlı olduğu Sosyal Güvenlik İl Müdürlüğüne/Sosyal Güvenlik Merkezine müracaat edecekler.
Müracaatını yapan tarım işçisinin Ek Madde 5 kapsamındaki sigortalılığı müracaat tarihi itibarıyla başlatılacaktır.
NE KADAR PRİM ÖDENİR?
Ek Madde 5 kapsamında tarım sigortalısı olarak, tarım ve orman işlerinde hizmet akdiyle süreksiz çalışanlar için ay 30 gün, yıl ise 360 gün olarak dikkate alınmaktadır. Ek Madde 5 kapsamında tarım sigortalıları; üstünden prim hesaplanan kazanç tutarını kendileri belirliyor. Prime esas günlük kazancın alt sınırı (asgari ücret olup günlük 119.25 TL’dir) ile üst sınırı(asgari ücretin 7.5 katı olup bugün için günlük 894.38 TL’dir) arasında kalmak üzere kendilerince belirlenen günlük kazancın 30 katı üzerinden yüzde 34.5 oranında hesaplanan prim ödeniyor. Bu primin yüzde 20’si malullük, yaşlılık ve ölüm sigortaları(emeklilik primi), yüzde 12.5’i Genel Sağlık Sigortası, yüzde 2’si İş Kazası Ve Meslek Hastalıkları Sigortası primidir. Bu yıl için ödenecek tutar 1.151 liradır.
NE ZAMAN SONA ERİYOR?
Zorunlu sigorta kapsamında (SSK, Bağkur ve 4/c-memur) sigortalı olarak çalışmaya başlamaları halinde, çalışmaya başladıkları tarihten,
Sigortalılıklarını sona erdirme talebinde bulunanların talep tarihinden,
Prim borcu bulunanlardan emeklilik talebinde bulunanların primi ödenmiş son günden itibaren,
Gelir ya da aylık talebinde bulunanların aylığa hak kazanmış olmak şartıyla talep tarihinden,
Ölen sigortalının sigortalılığı ölüm tarihinden itibaren sona eriyor.
ÇOBAN DA KAPSAMDA!
Daha önce kapsam dışında kalan köy ve mahallelerde sürü yöneticiliği (çobanlık) yapanlar da Ek Madde 5 kapsamına alındı. Çobanların Ek Madde 5 kapsamında sigortalı olabilmeleri için hizmet akdiyle süreksiz olarak çalışmaları ve talepte bulunmaları gerekiyor.
ASKERE GİDİLMİŞSE
Ek Madde 5 kapsamında sigortalılardan askere gidenlerin sigortalılığı askere alındıkları tarihten itibaren sona erdiriliyor. Askerlik görevi sona erenlerin sigortalılıkları giriş bildirgesi istenmeden askerlik bitiş tarihinden itibaren yeniden başlatılıyor.
