Giriş
Hollanda modeli çok tartışıldı. Gelin bugün Hollanda’da satılık-kiralık emlak fiyatlarına bir göz atalım. Hollanda’da durum şu; ülkede toprak zaten çok az. Az olan toprağa çok konut yapmak istemiyor devlet. Bu yüzden bir arz sıkıntısı yaşanıyor. 300 bin konut açığı olduğu söyleniyor. Kira fiyatları patlamış halde. Devlet de kendi vatandaşına ev bulabilmek için bir dizi tedbir aldı. Nedir bunlar?
KİRALARI DEVLET BELİRLEDİ
1) Hollanda’da kiralık konutlar, özel ve sosyal konut olarak ikiye ayrılıyor. Ülkede kiralık konutların yüzde 75’i sosyal konut kapsamında. Dar/orta gelir grubuna hitap eden sosyal konutların kira tavanını ise devlet belirliyor. Devlet herhangi bir evin lüks konut mu, yoksa sosyal konut mu olacağını 143 kriterli (asansörlü mü, balkonlu mu, kaç oda salon vs.) bir puanlama sistemi ile tespit ediyor.
Sonra da ev için bir rayiç biçiyor. Ve diyor ki, “Aylık kirası 763 Euro’nun altına tekabül edenler sosyal konut kapsamına girer.” 1 Mayıs’tan itibaren sosyal konut olacak evlerin kapsamı genişledi. Devlet aylık kira tavanını sosyal konutlarda 763’ten 1250 Euro’ya çekti. Böylece önceden lüks olan evleri de dar/orta gelirli sosyal konut sistemine dahil etti. Bu şekilde devlet, değeri arttığı için sosyal konut sistemi dışına çıkacak olan 23 bin evi hem yerinde tuttu hem de 15 bin lüks evin kirasını kendi belirlediği sosyal sisteme dahil etti.
EV ALAN İÇİNDE OTURACAK
2) Hollanda’daki konut stoğunun yüzde 57’sinde ev sahipleri, yüzde 33’ünde kiracılar oturuyor. Yüzde 9’u ise ev sahiplerince yüksek gelirlilere kiralanıyor. Alınan kararla devlet, 1 Nisan’dan itibaren, 512 bin Euro’ya kadar satılan evlerde bundan sonra ev sahibinin 4 yıl oturmasını şart koştu.
Yani bir kişinin birden çok ev alıp, kira geliri ile yaşamasının önüne geçildi. Yeni ev sahipleri yasaya göre satın aldıkları evde ya kendileri oturacak ya da sadece akrabalarına kiralayabilecek. Seyahat/iş nedeniyle yurtdışına çıkmaları gerekirse de evi o 4 yıl içinde en çok 1 yıl başkasına kiraya verebilecekler. Amsterdam’da her 10 evden 6’sı 512 bin Euro’nun altında. Böyle yatırımcılar artık kira getirisi için daha yüksek bedeller ödemek zorunda.
YABANCIYA EV KISITLAMASI
3) Hollanda, başka ülkelerden eğitimli beyaz yakalı kişilerin (expat) gelip iş bulduğu ülke olmanın dışında mavi yakalı göç alan da bir ülke. 17 milyon nüfuslu ülkenin 3 milyonu yabancılardan oluşuyor. Bu 3 milyon yabancının 1,7 milyonu ise Avrupa dışından gelen göçmenler. Hollanda vatandaşı olmayan, ancak iş bulup çalışan yabancılara devlet vergi avantajı sağlıyor(du).
Yabancıların brüt maaşından yüzde 30 vergi kesilmiyor, bu para onların eline net olarak geçiyordu. Yani aynı işi yapan Hollanda vatandaşlarına göre yüzde 30 fazla kazanıyorlardı. Bu durum mortgage piyasasında yıllardır yabancılar lehine bir avantaj sağlıyor, doğma büyüme Hollandalılar zar zor ev sahibi olurken, yabancılar kolayca ev alıyordu. Devlet yabancıya yüzde 30’luk bu vergi muafiyetini 5 yılla sınırladı. Kazandıkları maaşın da yılda en az 40 bin Euro olması şartını koştu. Bu şekilde yabancıların kolay ev almalarının da önüne geçildi.
Hollanda’da devletin, vatandaşın konut sorununa çözüm için son aldığı kararlar bundan ibaret. Şunları da not etmeden bitirmeyelim. Hollandalıların yıllık brüt geliri 49 bin Euro, asgari ücret 1350 Euro. Ortalama bir çalışan ayda 3 bin 42 Euro brüt maaş kazanıyor. Enflasyon ise yıllık yüzde 9.
