Giriş
Kulak içi kristallerinin yer değiştirmesi sonucu oluşan baş dönmeleri 10 dakika gibi kısa bir sürede bazı hareketlerle tedavi ediliyor. Kulak Burun Boğaz Hastalıkları Uzmanı Prof. Dr. Haluk Özkarakaş hastalığın teşhis ve tedavisini, hastaların dikkat etmesi gerekenleri anlatıyor...
Kristal oynaması nasıl teşhis ediliyor?
Baş dönmesi şikayeti olan her hasta, kulak kristallerinin oynadığını düşünerek geliyor. Oysa kristal oynaması, baş dönmesi yapan hastalıklardan sadece biri. Hastaların beklentisi ‘Ben gideyim, manevra yapılsın ve geçsin’ oluyor. Maalesef bu beklenti her zaman karşılanmıyor. Teşhiste baş dönmesi yapan hastalıkların ayırıcı tanısını yapmak için video nistagmografi dediğimiz özel bir aygıttan yararlanıyoruz. Bu yöntemde hastanın gözüne bir gözlük takılıyor ve gözün hareketlerinden video kaydı alınıyor. Bu cihazın olmadığı yerlerde hasta yatırılıp kaldırılarak, yani hastanın şikayetini kışkırtan pozisyonları vererek baş dönmesi oluşturuluyor. Beraberinde gözlerde bir hareket meydana geliyor. O da hastalığın imzası gibidir, gördüğümüz anda tanıyı koyuyoruz. Daha sonra her iki kulakta üçer tane bulunan kanallardan hangisinde kristal kaçması olduğunu tespit ediyoruz.
Tedavisi zor mu?
Hayır, değil. Borunun içine kaçmış bir taş parçacığını çıkarmak için ne yaparız? Boruyu tersine çevirip kaçtığı yerden taşı çıkarmaya çalışırız. İç kulak kristal oynamasında yaptığımız şey aynen bu. Bazı hareketlerle ayrılan kristali koptuğu alandan yerine iade etmeye çalışırız. Buna da repozisyon manevraları denir.
Ne kadar sürer?
10-15 dakika içinde test biter, tedavisi de bir 10 dakika sürer. Maksimum yarım saatte tamamlanır.
Tekrarlamaması için ‘şu hareketleri yapmayın ’gibi bir öneride bulunuyor musunuz?
Bazı meslektaşlarım manevrayı yaptıktan sonra hastalara, ‘3 gün oturur pozisyonda uyuyun ’diyor. Uygulanması çok zor olduğu için ben böyle bir öneride bulunmuyorum. Gerekli de değil. Fakat ‘Yatarken başını 30 derece kadar yükselt, bunun için yüksek bir yastık yeterli’, 'Hasta tarafına yatma’, ‘Başını şu şekilde kaldırma’ gibi bazı tavsiyelerim oluyor.
Bu kısıtlamalar ne kadar devam ediyor?
En fazla 1 hafta. Manevra tedavisi yaptıktan 1 gün sonra hastayı çağırıp tekrar teşhis yöntemlerini uyguluyoruz. Baktık ki hasta düzelmiş, o zaman rahatına bakmasını söyleriz. Ertesi gün düzeltebilen hastaların oranı yüzde 92’dir. 1 hafta içinde düzelebilenlerin oranı yüzde 98.4' tür. Yani oldukça büyük bir oran 1 hafta içinde düzeliyor. Dolayısıyla hasta düzeldiyse 1 gün önce söylenen önlemleri gevşetiyoruz. Ama 1 hafta boyunca temkinli olmalarını, ters ve ani hareketler yapmalarını öneriyoruz. Bu arada 2 litre su tüketmeyi her zaman öneririm.
BOYUNLUK KULLANMAYI ÖNERİYOR MUSUNUZ?
Kullanmanın sakıncası yok ama ben çoğunlukla önermiyorum. Bazı hastalar konuşurken başıyla çok fazla hareket ediyor. Örneğin ‘Evet’ derken başını aşağı yukarı, ‘Hayır’ derken sağa sola sallayarak konuşabiliyor. Bunu zaten karşılıklı konuşmamızda fark edersek nadiren boyunluk verebiliyorum. Bunun dışında başını çok fazla sağa sola oynatmamasını hatırlatmak için boynuna bir fular takması yeterli.
KAHVE, ÇAY, STRES TETİKLİYOR MU?
Bunların pozisyonel baş dönmesi yaptığına dair bir kanıt yok. Ama stresin etkilemediği ne var ki... Mümkündür, yapabilir. Ama stresten uzak dur önerisini hastalarıma söylemiyorum çünkü böyle bir dünya maalesef yok. Ama kahveden uzak durmaları önemli olabilir. Yaş arttıkça vücuttaki su oranı azalır, kahve ve çayın fazlası idrar söktürücüdür, yani vücuttan su atılmasına yol açar. Vücuttaki suyu tüketmesi nedeniyle çay ve kahve konusunda dikkatli olun. Her gün 2 litre, temmuz-ağustos aylarında ise 2,5 litre su içmeyi ihmal etmeyin
TOPUK SESLERİNİ BEYNİNİZDE Mİ HİSSEDİYORSUNUZ?
Bazı kişiler hoparlör yakınında baş dönmesi hisseder. Yine bazıları, yük kaldırınca veya yüksek hızlı asansörlerde baş dönmesi hissi yaşar. Bu kişilerde değişen oranlarda, değişen türlerde işitme kaybı da olur. Tablonun sebebi, iç kulakta dengemizi sağlayan yarım daire kanallarıdır. Bu kanalların birinde, genellikle de üstte ve önde olan kanalın beyne (kafa içine) bakan kısmında bir açıklık vardır.
YILLARCA YANLIŞ TEDAVİ EDİLİYOR
Bu hastalar az önce anlattığım yakınmalar dışında sesleri beyninde hissettiklerini söyler. Yürürken çıkan topuk sesini, kalp vurumlarını, nefes alma sesini abartılı işitmekten yakınırlar. Bu gürültülü yaşam bir yerden sonra çekilmez hale gelebilir. Teşhis etmek zor değil. Bazı özgün işitme-denge testleri (odyovestibüler testler) ve çok ince kesitli kulak BT’si yardımı ile tanı konulur. Tedavisi de ameliyatla sağlanır. Bu arada bu hastalar çoğu zaman Meniere tanısı alır. Tedavisi de bu yönde yapılarak zaman kaybedilir, yıllar içinde Meniere’in yaptığından daha şiddetli kalıcı işitme kayıplarına neden olur.
