Giriş
Türk halkı dövize önem veriyor, belki son 10 yıldır ara vermişti. Dövizde son bir ayda olan hareket dikkat çekti. Örneğin dolar yüzde 7 değerlendi. Dövizdeki hareketlilik iki kat arttı. Peki ne yapmalı?
Dövizin stresi çok fazla
Sizin döviz ile işiniz yok ise şu sıralarda çok bulaşmamak en iyisi. Benim emekli annem, “Kızım biraz dolar alsam mı?” diyor. “Anne alacaksın da ne olacak, tansiyonunu düşün” diyorum. 25 yaşındaki Hira “Dolar alayım mı?” diyor. Ona da diyorum ki “Alsan ne zaman satacaksın. Sattığın zaman ya ‘keşke önceden satsaydım’, ya da ‘keşke satmasaydım’ diyeceksin. Stres... Genç yaşta tansiyon... Hüzün ihtimali yüksek.” Dolayısıyla döviz al, sat olayı biz sade vatandaşlar için riskli. Kaybetmemiz muhtemeldir.
[[HAFTAYA]]
Komşunun lafına bakma
Bu soruların cevabını inanın bilen yok. Profesörler, ekonomistler bile bu konuda bir seviye telaffuz etmezken siz sakın komşuya, arkadaşa, eşe dosta güvenerek al-sat yapmayın.
2 Kural
Ünlü Amerikalı yatırımcı Warren Buffet’tan yatırım için iki altın kural:
1-) Para kaybetme
2-) Birinci kuralı unutma.
*
GÜNÜN SORUSU
Tazminatımla döviz alsam mı?
SORU: 30 yaşındayım. 10 yıldır özel sektörde çalışmaktaydım. İşten çıkarıldım ve tazminat aldım. Elimde 29 bin TL nakit param var. Bu tutar ile dolar ya da euro mu alsam? Dilek
CEVAP: Bu para ile ne yapacaksın? İhtiyacın olmadan kaç yıl bir kenarda tutabilirsin? Gelelim dövize, yurtdışı ile ilgili bir iş veya ödeme mi yapacaksın ki dolar-euro almak istiyorsun. Döviz almak ve tutmak bir alışkanlık. Biz küçük yatırımcılar için döviz riskli bir yatırım aracı. Tansiyona iyi gelmiyor. İlla euro veya dolar almak istiyorum diyorsan, bir kısmı ile alabilirsin. Ama unutma fiyatlar son dönemde çok yükseldi. Bunun dışında mevduat, bono, fon gibi yatırım araçları da var. En iyisi oturup, bankacınla bir çay içip senin risk anlayışına uygun bir sepet yapın.
*
Dolar yaza ne kadar olacak?
Dövizdeki oynaklık son bir ayda neredeyse iki katına çıktığı için, bu konuyu Sabancı Üniversitesi Finans Kürsü Başkanı ve Finansal Okuryazarlık Derneği Kurucu Üyesi Prof. Dr. Özgür Demirtaş ile konuştum. Demirtaş, gelir, gideriniz TL üzerineyse, çok fazla ithal mal tüketen biri değilseniz dövize yatırım yapmayın” diyor.
(Uluslararası ödüllü finans profesörü özgür demirtaş “döviz geliri veya gideri olmayanların yatırım için dövize yönelmeleri tehlikeli” diyor.)
İş sahipleri için durum farklı
Prof. Demirtaş’a sordum. “Liseden arkadaşım Şebnem bir küçük butik açtı. Fransa ve İtalya’dan aldığı elbiseleri satıyor. Beni yana yakıla aradı: ‘Özlem euro arttı, elbiselerin fiyatını artırmam lazım ama o zaman da alan olmuyor. Ya daha da artarsa? Ne yapmalı?’” Demirtaş’ın tavsiyesi, Şebnem gibi serbest meslek sahibi olup sattığınız malların hammaddesi veya kendisi döviz üzerine olan kimseler için ‘Evet, döviz bir sigortalama aracıdır. 3 aylık masrafınız kadar döviz olarak dursun.’
Döviz üzerinden yatırım yapmak için
‘Dövize kimler yatırım yapmalı?’ Demirtaş’a göre; bunun için tansiyonun iyi, sinirlerin çelik gibi olmalı. Riske karşı dayanıklı değilseniz dövize yatırım yapmayın. Dövizi etkileyen yüzlerce etken var. Bir vatandaşın bunu bilmesi imkansız. Kaldı ki, biz akademisyenler bile net kur seviyesi tahminleri yerine kurdaki oynaklıkları üzerine yorum yapabiliyoruz.
Yaza dolar ne kadar olacak?
Prof. Dr. Demirtaş da benim düşüncelerimi teyit ediyor ve “Bunu kimse bilemez. Dövizin oynaklığı (az mı olacak çok mu olacak?) konusunda tahmin yürütülür. Ama ne kadar olacağını kimse bilemez. Hava durumunu tahmin etmek dövizin ne olacağını tahmin etmekten daha kolay. Türk halkı olarak kulaktan dolma bilgilere aşırı derecede önem veriyoruz. Sizin komşunuz dövizin yükseleceğini nerden duyuyor? Komşusundan” diyor.
*
‘Euro biriktiriyorum’
SORU: Komşum birikimini euro olarak yapıyor. Ben de elime geçen parayla euro alıyorum. Hem harcamak da zor oluyor, yanlış mı yapıyorum? Elif
CEVAP: Alışkanlık olarak kulaktan dolma bilgilere aşırı derecede önem veriyoruz. Komşun dövizin yükseleceğini nereden duyuyor, biliyor? O da komşusundan duyuyor. Dövize ‘yatırım’ yapmak için tansiyonun iyi, sinirlerin çelik gibi olmalı ve piyasaları sıkı takip etmelisin. Riske karşı dayanıklı değilsen dövize yatırım yapma. Sade vatandaşların harcı değil.
*
İthalatçıyım zor durumdayım
SORU: Yurtdışından mal ithal ediyorum ve burada satıyorum. Euro çok yükseldi, masraflarım arttı fiyatlara da yansıtamıyorum. Çok zordayım. Serhat
CEVAP: Her zaman bu tür durumlar için 3 aylık döviz giderin kadar parayı bir kenarda tut. Bu para senin sigortan olarak düşün.
*
GİDİŞAT
Ülke ekonomisinin gidişatına sadece dolar kuruna bakarak karar vermeyin.
