Giriş
Zeugma denince aklımıza ilk gelen nedir? Hiç tartışmasız ‘Çingene Kızı’ mozaiği. Evet, bugün Antep’in en önemli sembolü haline gelen Çingene Kızı mozaiği çok meşhur ama gördüğü tüm ilgiye rağmen hep eksikti...
Gaziantep Büyükşehir Belediye Başkanı Fatma Şahin’in deyimiyle, ‘Çingene Kızı insanlara hep yetim baktı’. Çünkü, 98 yılında Antep’in Nizip ilçesine bağlı Belkıs Mahallesi sınırlarındaki 20 bin dönümlük araziden çıkarılan ‘Çingene Kızı’nın bazı parçaları yurt dışına kaçırılmıştı.
Yıllar geçti, bir ihbar sonucu kayıp parçaların Amerika’da olduğu anlaşıldı. Elden gelen yapıldı, sonunda da bu çalışmalar meyvesini verdi, parçalar Türkiye’ye getirildi. Yıllar sonra gerçekleşen bu kavuşmayı, ben de yerinde izlemek üzere törendeydim. Zeugma Müzesi’ndeki törende büyük bir heyecan ve coşku vardı çünkü Bakan Ersoy’un da söylediği gibi; “Her eser kendi vatanında, ait olduğu yerde güzel, orada anlamlıydı...” M.Ö. 2. yüzyıla ait olduğu belirlenen Zeugma antik kentinden kaçırılan parçaların bulunma hikayesi de ilginç… Gelin adım adım neler olmuştu, hatırlayalım…
6 YILLIK SÜRECİN ÖYKÜSÜ
Çingene Kızı mozaiği 1960’lı yıllarda, kaçak kazılar sırasında parçalanıyor ve 12 parçası yurt dışına kaçırılıyor. 98’de Zeugma kurtarma kazılarına başkanlık eden ekip; bir villanın yemek odasının zemininde yer alan ve birçok bölümü tahrip edilmiş 15 metrekarelik mozaiği tesadüf eseri buluyor çünkü üzerinde kırık bir sütun var.
Tam da bu yüzden kaçakçılar tarafından fark edilmiyor mozaiğin tamamı. Kulağındaki küpeler, iri gözleri ve başındaki bağ nedeniyle ‘Çingene Kızı’ adı verilen mozaik, bulunduğu günden beri Gaziantep’in tanıtımına katkı sağlıyor. Yıllar sonra, bir ihbar sonucu mozaiğin kayıp parçalarının Ohio’da, Bowling Green State Üniversitesi’nde sergilendiği tespit ediliyor. 2012’de yapılan araştırma sonucu; üniversitenin 35 bin dolara satın aldığı mozaiklerin, Zeugma Antik Kenti’ne ait olduğu belirleniyor.
Türkiye olaydan haberdar olur olmaz; Cumhurbaşkanı ve tüm bakanlıklar ortak bir çalışma yürüterek mozaiklerin Türkiye’ye iadesini istiyor. Yaklaşık 6 yıl süren görüşmeler sonucunda; nihayet 15 Mayıs’ta, Kültür ve Turizm Bakanlığı ile üniversite arasında mozaiklerin teslimi için bir protokol imzalanıyor. Ve eserler, 26 Kasım’da Türkiye'ye getirilmek üzere Türk Hava Yolları uçağına yükleniyor.
Bakan Ersoy: Şanslıyız!
Gaziantep’te ilk olarak Bakan Ersoy ve Başkan Şahin’le kahvaltıda buluşuyoruz. “6 yıl hiçbir şey değil” diyen Bakan Ersoy ekliyor: “Böyle kayıp eserlerin bulunup ülkeye getirilmesi zorlu ve maliyetli bir süreçtir. Bizim en büyük şansımız, bu kayıp parçaların bir üniversitede yani bilimsel ve kurumsal bir yerde bulunmasıydı…”
Kayıp parçalarla birlikte 15 metrekarelik mozaiğin 4’te 3’ünün tamamlandığını söyleyen Fatma Şahin ise; Zeugma Müzesi’ne ilginin kat be kat artacağını söyledi:
“Şimdi Amerika’daki üniversiteye kayıp parçaların replikalarını yapıp gönderiyoruz, bunun için 60 kişilik ekip çalışıyor.” Bu mozaklerin Roma döneminde müzik, edebiyat, felsefe konuşulan elit bir yemek salonundan figürler olduğunu, o döneme ait kuş ve hayvan figürlerini gösterdiğini söyleyen Şahin; kayıp parçalar içindeki kadın figürünü de ‘Çingene Kızı’nın kardeşi ‘Belkıs’ olarak tanıttı.
Minik bir not: Müze yetkilileri ve küratörlerin ortak fikri, ‘Çingene Kızı’nın müzenin ‘Mona Lisa’sı olarak kalması yönünde. Kayıp parçalar başka bir odada, bağımsız olarak sergilenecek.
‘Gezen Sergi’ler Tokyo’da başlıyor
Bakan Mehmet Ersoy’un kahvaltıdaki duyurusunu da not düşmek isterim… Türkiye’nin yurt dışında tanıtılması için planlanan ‘Gezen Sergi’lerin ilki 20 Mart’ta Japonya’da başlıyor. Topkapı Sarayı’ndaki 156 parça, önce Tokyo’da, sonra Kyoto’da sergilenecek; 2020 yılına kadar da Londra, Berlin ve Moskova’da görücüye çıkacak. Sergilerin mutlaka gastronomi ayakları da olacak. Türkiye’nin çeşitli bölgelerinden danışmanların katkılarıyla, Türkiye’nin mutfağı da tanıtılacak. Bakan Ersoy, turist sayısının yükseldiğini ancak asıl önemli olanın geliri artırmak olduğunu, bunun için projeler ürettiklerini açıkladı: “Türkiye’nin petrolü turizm ama çıkaramamışlar, artık çıkarmaya başlıyoruz...”
