Giriş
Bu salgınla birlikte her şey ama her şey değişti, değişiyor. Değişimin dışında kalan hiçbir şey kalmadı dünyada. Hayatlarımız, alışkanlıklarımız, işimiz gücümüz, okullarımız ve hatta ne yediğimiz içtiğimiz bile değişti. Bundan nasibini elbette şehirler de alıyor. Bizlerin yaşam şekilleri değişince, onlar da dönüşüyor. ‘Akıllı’ şehirlere evriliyor. Nasıl mı? İnsanı yani insan canını, sağlığını merkeze koyarak. Çevreyi, doğayı çok daha fazla koruyarak. İşte geleceğin bu yeni şehir modeline de ‘akıllı şehir’ deniyor.
FATMA ŞAHİN'İN BAŞARISI
3 gün önce tam da bununla ilgili dünyada çok önemli bir organizasyon yapıldı ve Türkiye ilk kez Gaziantep sayesinde ‘akıllı şehir’ akımına dahil oldu. Paris’te bulunan Ekonomik İşbirliği ve Gelişme Teşkilatı’nın (OECD) düzenlediği ‘Şampiyon Belediye Başkanları Koalisyonu’na Gaziantep Büyükşehir Belediye Başkanı Fatma Şahin Türkiye’den ilk davet edilen belediye başkanı oldu. Başarıyla uyguladığı ‘akıllı şehir’ modeliyle diğer şehirlerimize de böylece ilham oldu.
GAZİANTEP DAHİL OLDU
New York, Los Angeles, Paris gibi şehirlerin bulunduğu 63 üyeli ‘OECD Şampiyon Belediye Başkanları Koalisyonu’na Antep’in dahil olması ise her şeyden önce Türkiye için çok önemli. Yerel yönetimlerin isterlerse ülkeye ne kadar büyük katkıda bulunabileceklerini gösteriyor. Fatma Hanım’ın ödül töreninde söylediği gibi; ‘sürdürülebilir bir dünya için her şehrin toprağını, suyunu, havasını korumak gerekiyor’. Çünkü toprak, hava, su aslında tüm insanlığın. Dolayısıyla bir şehir değişince tüm ülke, tüm dünya değişiyor.
ACIMASIZ TÜKETİM
Düşünün ki; dünya yüzölçümünün sadece yüzde 3’ünü şehirler oluşturuyor ama buna mukabil, dünya nüfusunun yarısı yani neredeyse 3.5 milyar insan şehirlerde yaşıyor. Yani üst üste! Dünyadaki tüm enerji tüketiminin yüzde 60’ını şehirler yapıyor. Toplam karbondioksit salınımının yüzde 75’i şehirlerden çıkıyor. Tüketilen enerjinin yüzde 50’si de kentlerdeki inşai faaliyetler için yapılıyor. Kısacası dünyanın tüm enerji kaynaklarını, topu topu yüzde 3’ünü oluşturan şehirler hunharca tüketiyor. Tam da bu yüzden şehirler için acilen bazı düzenlemeler yapılması gerekiyor.
KENTSEL KÖYLER
Aslına bakarsanız şehirler bu yükü uzun zamandır kaldıramıyordu; pandemi resmen şehirlerin imdadına yetişti. Acilen şehirleri insan merkezli, sağlık merkezli kurgulamak gerektiğini gösterdi. Şehirlerin dönüşümünü hızlandırdı. Mesela uzaktan/online iş, eğitim, alışveriş, spor falan derken, kendimizi evlerden internet üzerinden her şeyi yapabilir halde bulduk.
Bu da şehrin merkezinde oturmanın gerekli olmadığını çıkardı ortaya. Salgının kısa sürede bizleri terk etmeyecek olması da hibrit, melez bir düzene geçileceğini gösteriyor. Yani tamamen olmasa da büyük ölçüde uzaktan eğitim, tamamen olmasa da çoğunlukla evden çalışma gibi. İşte insanlar tam da bu yüzden büyük şehirlerin çeperine, bahçeli evlere doğru yönelmeye başladı bile. Yazlık mekanlar kışlığa döndü. Şehirden tamamen bunalanlar ise köyüne, memleketine gitmeye ya da bunu ciddi ciddi düşünmeye başladı. Bu değişim şehirleri de dönüştürecek ister istemez. Şehirlerin etrafında ve çeperinde az katlı müstakil evlerin artacağı geniş mahalleler, ‘kentsel köyler/ şehir köyleri’ kurulacak belli ki. Merkezde ise insanların balık istifi gibi üst üste dizildikleri kafe ve lokantaların yerini, daha mesafeli sosyalleşebilecekleri mekanlar alacak gibi görünüyor.
GEREKLİ ADIMLAR
Bunların hayata geçebilmesi için ise her şeyden önce devletin çıkaracağı yasalarla ve yaptırımlarla yeni bir planlama şart. Buna ekonomik reformlar da eşlik etmeli. Birleşmiş Milletler’de iklim değişikliği konusunda baş danışman olan, MIT Mimarlık Profesörü Richard Sennett, daha çok mesafeli mekanlar ve mahallelerin oluşabilmesi için öncelikle arsa maliyetlerinin düşürülmesi gerektiğini söylüyor.
Yeni ‘mesafeli yaşam’ için radikal ekonomik reformlar gerektiğini yazıp duruyor. Tabii devletin getireceği yeni düzenlemelerle çevreye, doğaya verilen zararın da çok azaltılması gerekiyor. Binaların ve taşıtların çok daha az miktarda fosil enerji tüketip, doğal kaynakları (güneş ışığından faydalanma, ahşap kullanımı gibi) en fazla miktarda kullanması lazım ki böylelikle dünyanın enerji kaynakları hızla tükenmesin.
AÇIK HAYAT
Aslında pandemi şu anda bizleri evlere kapatırken, çok daha açık hayatlara ve açık şehirlere itiyor. Zira asıl kapalı olan mevcut düzendi. Bizleri apartman dairelerine, plazalara, alışveriş merkezlerine (AVM) gaddarca kapayan sistemdi. İşte yeni ‘akıllı hayatlarımız’ bu.
