Giriş
Bazen öyle bir şey olur ki derin bir ‘ohh’ çekersiniz. İşte bu da hepinize ‘oh’ dedirtecek bir gelişme. Sokaklarda karda kışta ayazda, yalın ayak, çekçek arabasını yokuştan yukarıya çekmeye çalışan kağıt toplayıcılarını hepiniz biliyorsunuz. Belki de bazılarınız onlara burun kıvırıyor ya da onlardan korkuyorsunuz. Veya daha kötüsü, onları hiç görmüyorsunuz. Yok sayıyorsunuz. Oysaki o kağıt toplayıcılar, tüm Türkiye’deki geri dönüşebilen çöplerin yarısını topluyorlar ve onların sayesinde bu atıklar yeniden kullanılabiliyor, geri dönüştürülüyor.
Böylelikle hem sayısız ağacı kurtarıyorlar ve atıkların doğada yaratacağı tahribatın önüne geçiyorlar. Hem de Türkiye ekonomisi için muazzam bir katkı sağlıyorlar. Tam da bu yüzden bu isimsiz kahramanların yaşam şartlarını iyileştirmek hepimizin boynunun borcu. İşte bu borcu şimdi ödemeye, sokak toplayıcılarına sahip çıkmaya başlıyoruz. Onları sisteme dahil etmenin, görünür kılmanın, itibarlarını kazandırmanın, hak ettikleri yaşam şartlarına kavuşmalarının zamanı geldi.
GÜÇLER ONLAR İÇİN BİRLEŞTİ
Kağıt toplayıcılarını sisteme kazandırmak için çok değerli kurumlar harekete geçti. Gaziantep Büyükşehir Belediye Başkanı ve aynı zamanda 1700 belediyeden oluşan Türkiye Belediyeler Birliği’nin (TBB) Başkanı olan Fatma Şahin’in liderliğinde, Doğal Hayatı Koruma Vakfı (WWF-Türkiye) ve Ernst&Young (EY) Türkiye’nin sokak toplayıcıları için birlikte geliştirdikleri proje benim de katıldığım bir toplantıyla Gaziantep’te start verdi.
Malum; WWF dünyanın en önde gelen doğayı koruma kuruluşu. E&Y ise dünya çapında 140 ülkede faaliyet gösteren lider denetim ve danışmanlık hizmeti şirketi. İşte bu kadar güçlü iki kurum güçlü bir kadın liderle birleşince de ortaya hızla yayılacak bir iyilik projesi çıktı.
Mayıs ayında Gaziantep’te başlayacak bu modelin kısa zamanda tüm Türkiye’ye yayılması ve hatta tüm dünyaya örnek olması bekleniyor. Bu iki uluslararası kuruluşun küresel ağları düşünülünce, bu hiç de zor bir hedef değil.
ÇÖPÜN 'GETİR'İ
Beraber yarattıkları sistemi ise kısaca ‘Atıkların Getir’i’ diye adlandırabiliriz. Geliştirilen mobil uygulama, cep telefonlarına ücretsiz olarak indirilebilecek. Kağıt atıkları teslim etmek isteyenler telefonları üzerinden çağrı yapacaklar ve böylelikle puan toplayacaklar. Yani atıkları teslim etmeleri için teşvik edilecekler.
Bu sayede atık toplayıcı, doğrudan hanelerden atıkları teslim alacak. Bu teslimi ise apartman görevlileri yapacak. Atıklar hanede/apartmanda iki ana grupta ayrıştırılmış olacak: Evsel yani organik atıklar (asıl olarak gıda artıkları) ve ambalaj atıkları (metal, kağıt, plastik). Sokak toplayıcıları sadece ambalaj atıklarını alacak.
ELEKTRİKLİ ARAÇ VE ÜNİFORMA
Gelen sokak toplayıcısının ise bir üniforması ve yakasında kimliği olacak. Şu an kullandıkları yırtık pırtık çekçekler ya da taşıdıkları kirli çuvallar yerine de elektrikli bir araç kullanacaklar. Bu araçların finansmanı için çalışılıyor. Avrupa Kalkınma Bankası ya da EBRD (Avrupa İmar ve Kalkınma Bankası) gibi uluslararası kurumlar düşünülüyor.
Sonrasında ise toplayıcı, atıkları belediyenin belirlediği ara istasyona ulaştıracak. Buraya giderken de belirli bir rotayı takip edecek ve rota mobil uygulama üzerinden izlenebilecek. Zira şu an yürüdükleri rota ve topladıkları atıklar tamamen rastlantısal. Böylelikle son derece şeffaf, güvenilir, temiz bir şekilde Türkiye’nin atıkları geri dönüşüme katılacak.
İŞ GÜVENLİĞİ VE HİJYEN
Sokak toplayıcılarına bu sayede iş güvenliği ve hijyen eğitimi de verilecek. Bundan böyle çöp kutularının içinde eşeleyerek atık toplamak yerine; medeni, temiz bir şekilde onları teslim alacaklar. Üye olacakları kooperatif üzerinden her türlü sosyal imkana da sahip olacaklar. Buna sigorta dahil. Kısacası çalışma koşulları insanileşecek, yükleri hafifleyecek. Zabıtadan, polisten kaçmak zorunda kalmayacak; itibarlı, sisteme dahil, kabul görmüş birer esnaf haline gelecekler.
ATIKLAR AYRIŞTIRILSIN MI?
Çok sorulan bir soru da atıkların ayrıştırılmasıyla ilgili. Zira şu anda Türkiye’de geri dönüşüme tabi olan atıkların hepsi bir alanda toplandıktan sonra orada ayrıştırılıyor. İster istemez “O zaman neden plastik-kağıt-cam-metal diye ayrıştıralım ki?” sorusu beliriyor.
İşte bu sorunun cevabını WWF Türkiye Plastik Projeleri Müdürü Tolga Yücel’den alıyorum. Bugün en doğru yöntemin atıkların insan eliyle ayrıştırılmaması, tüm atıklar bir yerde toplandıktan sonra elektronik/teknolojik olarak bu işlemin yapılması olduğunu söylüyor. Zira insan eliyle bu ayrıştırma yanlış yapılıyormuş çoğu zaman. Mesela kasa fişinin kağıt atıklar arasında olmaması gerekiyormuş.
Tolga Bey bu proje sayesinde atıkların da çok daha etkin, verimli şekilde toplanacağını söylüyor. Şu anki haliyle çoğu heba oluyor. Üstelik proje yayıldığı takdirde, yurtdışından hammadde üretimi için atık ithal etmeye de gerek kalmayacak. “Kısacası sokak toplayıcılarını çöp kutularından kurtarmış, atıkları da çöp kutularına kazandırmış oluyoruz” diyerek bu değerli projeyi özetliyor.
