Ebeveynlerin en büyük beklentisi çocuğun gelişimsel olarak büyüdükçe sorumluluk sahibi bir birey olmasıdır. Çocuğun yaşamında etkili, başarılı ve bağımsız olabilmesinin en önemli adımı da sorumluluk bilincinin geliştirilmesinden geçiyor. Ancak Türk aile yapısının korumacı ve kollamacı tutumunun çocuğun sorumluluk bilinci kazanmasındaki en büyük engellerden biri olduğuna dikkat çeken Uzman Psikolog ve Pedagog Ebru Şen, “Tüm aileler çocuklarının kendi ayaklarının üzerinde durmasını ve sorumluluk sahibi olmasını ister. Doğumdan itibaren anne babaların arzuları, kendini ve isteklerini ifade edebilen, gereken durumlarda “Hayır” diyebilen, hakkını savunabilen, görevlerinin ve sorumluluklarının farkında olan, kendine güvenen çocuklar yetiştirmektir” dedi.

Türk aile yapısı fazla korumacı ve kollamacı

Çoğu ebeveynin çocuklarına sorumluluk vermek için en uygun yaşın ne olduğu konusunda karmaşa yaşadığını dile getiren Şen, “Ülkemiz için bu konu, Türk aile yapısının korumacı ve kollamacı yanının ağır basması nedeniyle ayrı bir sorun kaynağıdır” diye konuştu.

Ebeveynlerin sıklıkla çocuğun hayatını kontrol ettiğini dile getiren Şen, “Danışmanlık hizmeti verirken ailelerden sıklıkla duyduğum sözler şöyle:

• Ödevini biz hatırlatmasak yapmadan gidecek.
• Okul çantasını hazırlamıyor her gün annesi hazırlamaktan usandı.
• Okuldan ödevlerini almadan ve/veya kitaplarını getirmeden eve gelmiş.
• Bilgisayar başından ancak tehdit ederek veya son çare bağırarak kaldırabiliyoruz.
• Odası çok dağınık, oyuncaklarını toplamıyor.
• Biz yıkanman lazım demesek banyoya girmeyecek.
• Yemeğini tepsiyle önüne götürüyoruz, bitirdiğinde mutfağa bile bırakmıyor. Peşini toplamaktan yorulduk.

Bu söylemleri elbette ki çoğaltabiliriz. Ancak farkında olmamız gerekir ki çocuğumuzdan bir şeyleri talep ederken onun bu istekleri yapması için bir ön hazırlığı var mı? Daha da doğrusu biz ön hazırlığı için neler yapıyoruz?

Anne baba olarak aramıza yeni katılan bebeğimiz için doğal olarak ilk dönemde beslenme, temizlik, sıcaklık, güvenlik gibi temel ihtiyaçlarını bizler karşıladık. Ancak, bu günlerin geride kaldığı erken çocukluk döneminden itibaren, çocuklarımıza adım adım ayaklarının üzerinde nasıl duracaklarını öğretmek için yeterince çabaladık mı? Yoksa işlerin hızlı yürümesi adına çocuklarımızın tek başına yapabileceği hatta yaptığı işleri üstümüze alarak AN’ı kurtarmak için bizler mi onlardan rol çaldık? Sonuç itibarı ile çocuklarımızın sorumluluklarını şu an yapmamasında tek suçluyu çocuk olarak görmemeliyiz” dedi.

Çocuklarda sorumluluk duygusunu geliştirmenin 5 yolu

Ebru Şen; çocuklarda sorumluluk duygusunu geliştirmenin 6 yolunu anlattı.

1- Çocukların denemesine izin verin

Öncelikle sorumluluk vermek çocuğun yaşına ve gelişim düzeyine hatta becerilerine bağlıdır. Bu açıdan ilk iş çocuğunuzun gelişim dönemini iyi bilmeniz olacaktır. Ayrıca iyi gözlem yapan ebeveynler çocuklarının neler yapabildiklerini ve yapabileceklerini tespit edebilirler. Küçük yaşlarından itibaren çocukların öncelikle güvende olduklarını hissetmeye ve ebeveynleri tarafından desteklendiklerini bilmeye ihtiyaçları vardır. Çocuklara bağımsızlık kazandırmak ve sorumluluk vermek için tek başlarına bir şeyleri denemelerine izin vermek ile gerçekten ihtiyaçları olduklarında onları desteklemek arasındaki dengeyi kurmak çok önemlidir.

2- Çocuklara seçim hakkı sunun

Çocuklarınıza seçim hakkı sunmak onlara bir şeyleri metazori şekilde vermekten çok daha anlamlı sonuçlar kazandırır. Seçimler küçük yaştan itibaren sunulursa hem çocuk birey olduğunu hissedecek hem de kendi seçiminden ötürü sorumluluk duygusu doğal şeklide yerleşecektir.

3- Çocuklarınıza çözüm yerine rehber olun

Çocuklar, olası karşılaştıkları bir sorunda nasıl çözeceklerini sorduklarında, onlara doğrudan çözümü sunmak yerine, onlara rehber olunmalıdır. Hepimiz sorunlarımız karşısında aldığımız karar veya davranışlarımızla hata yapabiliriz. Çocuğumuzun da seçimlerinden ötürü hata yapabileceğini bilmemiz gerekir. Yanı sıra hata yaptığında söylemlerimizin ve tutumlarımızın yapıcı, geliştirici olmasına da önem vermeliyiz. Ceza yerine bedel ödetmek, yaşadığı durum karşısında ne hissettiğini konuşmak ve yine çözüm için onun düşüncelerini almak sorunların tekrar tekrar yaşanmasını önleyecektir.

4- Çocuklara örnek olun

Çocukların sorumluluk alabilmeleri için ailelerin kendi üstlerine düşen sorumlulukları yerine getirerek onlara örnek olmaları da gerekir. Çocuklar, bir şeyin nasıl yapılacağını duymaktan çok, gözlemleyerek ve deneyerek öğrenirler.

5- Hatayı değil eğitimin yararına ve tutarlılığına odaklanın

Bilmeliyiz ki neredeyse her konunun okulu/ diploması varken anne babalığın okulu, bir ön provası yok. Anne baba olarak insan olduğumuzu unutmadan hata yapabileceğimizi bilmeliyiz. Önemli olan hata yapmamak değil verdiğimiz eğitimin yararlı ve tutarlı olmadığını gördüğümüzde viraj alıp farklı yollar denemeli, uzmanlardan yardım istemeli ve her an her yaş için hayat öğrencisi olduğumuzu hatırlamalıyız. Çocuklarımız da biz hata yaptığımızda, hatadan daha çok niyetimize bakarlar ve niyetimizi hissederler.

Betül Meral SARIİZ / posta.com.tr