Uyurgezeri uyandırmayın, yatağına yatırın!

Uyurgezerlik, gece uyku sırasında kalkıp etrafta yürümek olarak tanımlanır. Çocuklarda daha sıktır ve genellikle yaş ilerledikçe ortadan kaybolur. Seyrek ortaya çıkan uyurgezerlik sıklıkla bir hastalığı işaret etmez ve tedavi gerektirmez. Ancak tekrarlayan uyurgezerlik atakları altta yatan bir uyku bozukluğuna bağlı olabilir. Cerrahpaşa Tıp Fakültesi Nöroloji Ana Bilim Dalı Uyku Bozuklukları Merkezi Sorumlusu Prof.Dr. Derya Karadeniz anlattı Uyanıkken bilinçli olarak yapılan her türlü davranışın uykuda farkında olmadan ortaya çıkmasıyla şekillenen hastalıklar. Gece terörü, uykuda yürüme (uyurgezerlik), yatakta oturup bakınma, uykuda yemek yeme, rüyayı yaşama parasomnilerden birkaçı. Uykuda yürüme, gece terörü, kabus bozukluğuna daha çok çocukluk çağında rastlanıyor. REM uykusu davranış bozukluğu dediğimiz rüyayı yaşama, uykuda yarı bilinçli ya da bilinçsiz yemek yeme ise erişkinlerde daha çok gördüğümüz hastalıklar. Derin dönemlerinde... O sırada beynin bir kısmı derin uyku, bir kısmı da uyanıklık aktivitesi gösteriyor. Dolayısıyla kişi derin uykuda ama o sırada yürüyor. Sadece yürüme değil, farklı hareketler de ortaya çıkıyor. Örneğin kalkıp araba kullananlar, evinden çıkıp sokakta yürüyenler, bisiklete binenler, otoparka inip arabasını yıkayanlar, kalkıp salona gidip eşyaların yerini değiştirenler var. Yani yataktan kalkma ve yürümenin eşlik ettiği karmaşık davranışlar görülüyor. Çocukluk çağında sık görülür. Çocuk uykusunda korku içinde, çığlık atar. Neden korktuğunu bilmez, uyandırılması zordur. Uyandırılsa bile kendinde değildir. Genellikle 5-10 dakika içinde sona erer. Hem uyurgezerlikte hem de gece teröründe çocuk dışarıdan uyanıkmış gibi görünür çünkü gözleri açıktır. Aslında o sırada görmez, genellikle çarpıntı, yüzde soluklaşma, terleme, yüzde korku ifadesi gibi belirtiler vardır. Etrafta olup bitenleri görmez ve duymazlar. Dolayısıyla uyandırmaya çalışmak atağı uzatır hatta sinirlenirler, ajite olurlar, saldırabilirler. Bu arada her türlü komuta da uyarlar. Gece terörü ve uyurgezerlikte yapılması gereken uyandırmaya çalışmak değil, tam tersine yatırıp sakinleştirmektir. Bir de ışığın açılması ve gürültü, atağı tetikleyeceği için bunlardan uzak durmak lazım. Diyelim ki çocuğun uykuda yürüme hastalığı var. Özellikle de gecenin ilk yarısında, derin uykunun en yoğun olduğu zamanlarda olur. O sırada kalkıp gümbür gümbür müzik ya da odanın ışığını açarsanız atağı tetikleyebilirsiniz. Ataklar haftada 1-2 kez geliyor ve çocuğun uykusunu bozuyorsa, ertesi güne sarkan kötü uykuya dair bir belirti varsa ilaç tedavisi yapıyoruz. Her iki hastalık da ilaç tedavisine çok iyi yanıt veriyor. İlaç tedavisiyle belirtileri tamamen ortadan kaldırdıktan sonra ki bu da 6-8 ay sürüyor, çocuğu değerlendiriyoruz. Bazı çocuklarda belirtiler bir daha hiç görülmüyor, bazılarında ise tekrarlıyor. O zaman da tedavi tekrarlanıyor. Gece terörü ve uykuda yürüme hastalığının sıklığı genellikle ergenliğe doğru azalıyor, çoğunlukla erişkin dönemde ortadan kalkıyor. Bunlar vücuda zarar veren hastalıklar değil. Uykuyu bozan, kişiyi psikolojik olarak rahatsız eden hastalıklar. Ama burada bir parantez açayım, uykuda yürüme kişiye zarar verebilir. O sırada istemeden düşebilir. Damdan, balkondan düşebilir ya da kendine zarar verebilir. Uykuda yürümeyi kendine zarar vermeyi önlemek için tedavi etmek gerek. Genel bir neden gösterilmemiş olmakla birlikte genetik özelliği olan hastalıklar. Genellikle anne ve babada böyle bir hastalık öyküsü var. Ama ailesinde olmasa da çocukta çıkabilir. Bu arada atak sırasında beynin bir kısmının derin uykuda bir kısmının da uyanıklığa ait aktivitesini biliyoruz. Bazı epilepsi (sara) tipleri gece uykuda kalkma, koşma ile seyredebiliyor. Yine gece teröründe olduğu gibi bağırma çağırma, çığlık atmayla giden sara nöbetleri var. Bir kere gece terörü ve uykuda yürümeyi epilepsiden ayırt etmek gerekiyor. Bir başka önemli nokta şu: Uyku apne sendromu (uykuda solunum durması) gibi uyku hastalıkları uykuda yürümeyi veya gece terörünü tetikler. Dolayısıyla burada uyku apnesini mutlaka tedavi etmek lazım. Bir de ateş enfeksiyon, grip ve bazı ilaçlar hem uyku terörünü hem de uykuda yürümeyi tetikleyebilir. Tanıyı epilepsiden ayırt etmek çocukta uykuda hareket bozukluğu, uyku apne sendromu gibi bir uyku hastalığının olup olmadığını bilmek için uyku tetkiki gerekiyor. Bunun için hasta, uyku merkezinde 1 gece yatıyor. Uyku tetkikinde ille de kalkıp yürümesi, gece bağırması şartı gerekmiyor. Tanıda birtakım kriterler var. EEG’ye, vücuttaki başka sinyallere bakıyoruz. Gerçekten bu bir parasomni mi yoksa bir epilepsi mi bunu ayırt ediyoruz.