Sağlıklı bir beyin nasıl yaşlanıyor?

İlerleyen yaşla beraber her normal insanın organları, kasları hacimsel olarak küçülür, beyin de hacimsel olarak bu küçülmeden payını alır. Ortalama 75 yaş yaşayan bir kişinin beyin hacmi yüzde 15 ile 20’ye yakın bir küçülme gösterir. Bu durum tıp dilinde beyin atrofisi olarak adlandırılır. Beyinde küçülmenin en önemli bulgusu ‘yaşa bağlı unutkanlık’ olarak tanımlanır. Yaş ilerledikçe insanların bir miktar unutkan olması doğal sayılabilir. Oysa ilerleyen yaşla görülme sıklığı artan Alzheimer hastalığında rastlanan unutkanlık çok farklı özellikler gösterir.

Neden unutuyoruz?

Beyindeki ana damarların tıkanması ciddi işlev kaybı yaratan kol ve bacaktaki kuvvet kayıplarına yol açabilir. Ancak büyük felçlerin tersine beyinde yer alan milyonlarca küçük kılcal damarın sinsice tıkanmasıyla belleğimizin zayıfladığının kolayca farkına varamayabiliriz. Normal kişide senede 3-5 tane kılcal damarda küçük sessiz tıkanmalar olabilir. Ancak sayıca arttıkça bunama nedenleri içinde Alzheimer’dan sonra ikinci sıklıkta görülen bir sebep olarak karşımıza çıkar. Bu olayı hızlandıran faktörler içinde diyabet, tansiyon, yaşam biçimi, kolesterol, sigara ilk sıraları alır. Kişi yaşamını düzelttikçe, beslenmesine, dikkat etikçe damarsal tipte bunama riskinin çok azalacağı bir gerçektir.

Damar tıkanıklıkları kaç yaşından itibaren görülmeye başlıyor?

Doğduğumuz günden sonra tüm yaşamımız boyunca küçük damar tıkanıklıkları yaşıyoruz. Damar sertliğinden nasıl kalp damarlarımız etkileniyorsa beyin damarlarımız da etkilenmeye başlıyor. Tabii bu çok yavaş ve yıllar süren bir etkilenme şeklinde oluyor.

Unutkanlığın sebepleri

1) Damar sertliği.

2) Yaşla beraber beynin glukoz metabolizmasının bozulması. (Metabolik sendrom)

3) Depresyon.

4) Obezite.

5) Sakin ve durağan yaşam.

6) Kontrolsüz hipertansiyon.

7) Hormonal etkiler (Erken menopoz, tiroid hastalıkları).

8) Sigara ve alkol tüketimi.

Kimler doktora gitmeli?

Her ‘unutuyorum’ diyen kişi bellek için bir check-up’dan geçmelidir. Her zaman kişinin veya yakınlarının dikkatini çeken bir unutkanlık olduğunda bunun bir nedeni vardır. Unutkanlık bir alarmdır. Bazen psikiyatrik bir alarmdır, bazen metabolik bir alarmdır. Bazen de beynin yapısal olarak bozulduğunu gösteren bir alarmdır. Genç ve orta yaşta alacağımız basit tedbirler ile beynimizi bugün için değil ileri yaşlar için hazırladığımızı unutmamalıyız.

EMEKLİ OLDUĞUNUZDA SAKİN HAYAT SÜRMEYİN

- Yoğun bir çalışma yaşamından emekli olup balık tutmak, çiçek dikmek çok keyifli olabilir ancak aniden çok durağan bir yaşama girmenin beraberinde bunama riskinizi artıracağını unutmayın!

- Beynin yaşlanmasını engelleyemiyoruz ama geciktirebiliyoruz. Aktif bir yaşam içindeki beyin her an yeni bir bilgi depoladıkça aynı zamanda ileride gelişebilecek bir bunamaya karşı da korunmaya başlıyor. Bu nedenle yoğun zihinsel egzersizler okumaya, müziğe ayrılan zaman aslında beyni yaşlanmanın olası zararlarına karşı koruyor.

- Beynin ihtiyacımızdan çok daha fazla yüksek kapasitesini ne kadar zorlarsak ileri yaşlardaki atrofi nedeni ile azalan yetenek kayıplarını o denli az yaşarız. Dolayısıyla hiçbir zaman emeklilik sonrası yaşamda insanların köşelerine çekildikleri sakin bir hayat önermiyoruz. Yapabildiğiniz kadar hobilerinizi artırın, okuyun, müzik dinleyin, dans edin, resim yapın veya bulmaca çözün.

ALZHEİMER İÇİN 10 UYARICI BELİRTİ

İşte Alzheimer’ın en sık görülen belirtileri:

- Günlük yaşamı etkileyecek düzeyde unutkanlık. Özellikle yakın tarihli olayları ve insan isimlerini anımsayamama.

- Alışveriş, yemek pişirme ya da basit bir aleti çalıştırma gibi günlük işleri yerine getirmekte güçlük çekme.

- Sözcükleri bulmakta zorlanma.

- Tarihleri ve bilinen yolları unutma.

- Basit konularda karar verme güçlüğü. Örneğin giysi seçimi.

- Hesap ya da planlama yapma gibi pratik düşünme becerilerinin azalması.

- Eşyaları yanlış yerlere koyma. (Buzdolabına ayakkabı çekeceği koyma gibi.)

- Ruh hali ve davranışlarda değişiklik. (Kolayca ağlama ya da sinirlenme gibi)

- Kişilik değişiklikleri (Çevredeki insanları suçlama gibi)

- Sorumluluktan kaçınma.

(27.01.2013 tarihli Posta Karnaval'dan alınmıştır.)