Giriş
COVID-19 genellikle 2-3 hafta sonra tamamen atlatılıyor. Ancak uzamış COVID sendromunda durum farklı. Giderek sık görülen bu sendrom nedeniyle aylardır baş ağrısı ya da uykusuzluk çekenlerin; anksiyete, tat ve koku kaybı yaşayanların sayısı hiç de az değil. Noroloji Uzmanı Dr. Ece Balkuv COVID-19’a bağlı nörolojik sorunları anlatıyor.
COVID-19 GEÇİRENLERDE EN SIK RASTLANAN NÖROLOJİK BULGULAR NELER?
Polikliniklerde baş ağrısı, baş dönmesi, bulantı ve kusma, koku ve tat bozuklukları en sık görülen erken nörolojik bulgular. Bunlar dünyadaki verilerle de uyumlu. Koku ve tat bozukluğu COVID-19 enfeksiyonu için tipik ve yaygın bilinirliği olan belirtiler. Baş ağrısı ve baş dönmesi de her 6-7 hastadan birinde görülüyor. Yani oldukça yaygın. Sadece baş dönmesi ve baş ağrısı ile COVID tanısı alan hastalarımız var. Daha az sıklıkla beyin damar hastalıkları ve sara nöbetleri de görülebiliyor. Benim takip ettiğim böyle 2 vakam oldu. Hastalar beyne pıhtı atması ve sara nöbetiyle bize başvurdu. Altta yatan neden olarak COVID- 19’u tespit ettik. Bu durum oldukça endişe verici çünkü koronavirüste solunum tutulumu hafif ama beyin tutulumu inmeye yol açacak kadar ağır olabiliyor.
COVID-19 GEÇİRENLERDEKİ NÖROLOJİK BULGULAR KALICI MI?
Baş ağrısı, baş dönmesi koku ve tat kaybı gibi sık görülen şikayetler genellikle hastalığın şiddetinin azalmasıyla kayboluyor. Fakat gittikçe artan sıklıkta karşılaştığımız bir ‘post-COVID sendromu’ gerçeği var. Koronavirüsü atlattıktan sonraki 12’nci hafta ve sonrasında yakınmaların devam etmesini ‘post-COVID sendromu’ olarak adlandırıyoruz. Literatürde ‘long COVID-19’ yani ‘uzamış COVID-19’ olarak da adlandırılan bu durumda bazı kişilerde koronavirüs atlatılsa da baş ağrısı, uykusuzluk, anksiyete, tat ve koku kaybı gibi nörolojik şikayetler devam ediyor. Yaklaşık 100 hastadan 10’unda uzamış COVID-19 görülüyor.
UZAMIŞ COVID-19 KİMLERDE DAHA SIK GÖRÜLÜR?
Hastalığı ağır atlatanlarda... Enfeksiyonu belirtisiz ya da çok az belirtiyle geçirdiyseniz sizde görülme ihtimali yok.
NE OLUYOR DA BAZI KİŞİLERDE YAKINMALAR UZUYOR?
Tek ve kesin bir cevap vermek mümkün değil. Ancak başlıca iki etmene bağlı olduğunu söyleyebiliriz. Bir, virüs bertaraf edilse dahi yol açtığı bağışıklık yanıtının etkilerine bağlı olarak böyle bir durum ortaya çıkabilir. İki, kişi hastalığı geçirirken virüs damarlarda dolaşımı bozacak etkilere yol açmış olabilir.
NÖROLOJİK BULGULARIN DAHA SIK GÖRÜLDÜĞÜ RİSK GRUPLARI VAR MI?
Henüz COVID-19’un kimlerde daha ağır seyredeceğini kesin olarak öngörmemizi sağlayan bir bilimsel çalışma mevcut değil. Buna karşın beyin damarları bozuk kişilerde inme gibi nörolojik sorunların gelişme riskinin arttığını söylemek yanlış olmaz. Dolaşım açısından risk yaratan her durum, COVID-19 varlığında nörolojik sorunlar açısında risk yaratır diyebiliriz. Yani yüksek kolesterol seviyeleri, daha önce inme geçirmiş olma, sigara kullanımı, damar tıkanıklığına yol açan ailesel hastalıkların varlığı, kontrolsüz diyabet ve tansiyon, kilo fazlalığı, kolesterol ve şekerden yüksek beslenme gibi dolaşımı riske eden durumlar koronavirüs varlığında nörolojik sorun riskini artırır diyebiliriz.
COVID-19’A BAĞLI BEYİN SİSİ NEDİR?
COVID-19 geçiren kişilerde görülen bir tablodur. Aslında tıbbi bir rahatsızlık değil. Beyin sisi; koronavirüs sonrası görülen odaklanamama, unutkanlık, önemli konularda karar vermede zorlanma, uyku güçlüğü ve karamsar düşünce gibi şikayetlere verilen genel isimdir. Hastaların yaşam kalitesini ciddi biçimde düşüren beyin sisinin hala neden ortaya çıktığı net değil. COVID-19 enfeksiyonu ağır geçirilmişse bu şikayetlere rastlanma ihtimalinin arttığını biliyoruz.
BEYİN SİSİ NE KADAR SÜREBİLİR?
Yakınmalar aylarca sürebilir. Daha hızlı atlatmak için Akdeniz tipi beslenme, gingko biloba yaprak ekstresi, omega 3 takviyesi, uykusuz kalmaktan kaçınma ve fiziksel aktivite öneriyoruz.
NÖROLOJIK HASTALIĞI OLANLARDA COVID-19 DAHA MI AĞIR SEYREDİYOR?
Koronavirüs enfeksiyonu bağışıklık sistemini kuvvetli biçimde uyarır. Multipl Skleroz (MS) gibi nörolojik rahatsızlıkların seyrini kötüleştirdiğine dair vaka bildirimleri literatürde mevcut. Bununla birlikte, özellikle Alzheimer gibi bilişsel fonksiyonları tutan nörolojik hastalıklarda pandeminin yarattığı sosyal izolasyon konusu önemli. İçe kapanma, sosyalleşememe zihinsel fonksiyonları daha da bozuyor.
