Giriş
Aylardır tüm hayatı esareti etkisi altına alan bir virüsle savaşıyoruz. Peki ama bu corona virüsten nasıl korunmalıyız? Corona virüs vücudumuzda kalıcı bir etki bırakıyor mu? Belirtileri nelerdir? Radyolojinin corona virüsteki önemi nedir? İşte tüm bunların cevabını radyoloji doktoru Uzm. Dr. Fatih Karagüzel’e sordum.
Corona virüs nedir? Ne gibi belirtilerle karşımıza çıkar?
Normalde virüs denilen yapılar, DNA veya RNA yapılı olmak üzere ikiye ayrılır. Şu anda dünyada pandemi yapan corona virüs bir RNA virüsü. “Korona” esasen “taç” anlamına gelir. Yüzeyindeki glikoprotein denilen yapıların taç şekline benzemesi nedeniyle bu şekilde adlandırılır. Corona virüsle ilk defa tanışmıyoruz. Aslında yıllardır toplumlarda genelde hafif-orta şiddette üst solunum yolu enfeksiyonları ve bazen de pnömoni (zatürre) tablosuna neden olur. Bilimsel adı SARS-CoV-2 olan ve COVİD-19 hastalığına neden olan virüs ise kökeni net bilinmeyen, yarasa ve/veya pangolinlerden insana mutasyonla geçtiği öngörülen ve bulaşıcılığı yüksek bir corona virüs tipi. Corona virüs enfeksiyonundan şüphelenilen hastalarda ateş, nefes darlığı ve geçmeyen kuru öksürük gibi şikayetler görülür. Bunun yanında ishal, koku ve tat alma duyusunda azalma gibi daha değişik şikayetler de bazı hastalarda görülebilir.
Nasıl bulaşır? Örneğin, herkesin merak ettiği bir konu havadan bulaşır mu?
Hava yolu, yani solunum yoluyla kanıtlanmış bir bulaş yok. Araştırmalar sonucunda Dünya Sağlık Örgütü ve Amerikan Hastalık Kontrol Merkezi gibi büyük organizasyonlar tarafından bu virüsün damlacık yoluyla bulaştığı kabul edilir. Enfekte bir kişinin maske takması bu yüzden önemli; çünkü virüs ağızdan bu damlacıklar içerisinde çıkar ve maskede takılı kalır. Halbuki aynı maske dışarıdan gelecek virüse karşı koruma sağlamaz. Dolayısıyla kişi taktığı maskeyle aslında kendisinden çok diğer insanları korur.
Virüs ne kadar süre cisimlerin üzerinde canlılığını koruyor?
Bu konuyla ilgili farklı bilgiler söyleyen çeşitli yayınlar var. Dünya Sağlık Örgütü, SARS-CoV-2 virüsünün plastik ve paslanmaz çelik yüzeyinde 72 saate kadar, bakırda 4 saatten az ve mukavva yüzeyinde de 24 saatten az yaşayabildiğini belirtiyor. Burada hangi yüzeyde ne kadar kalacağından ziyade odaklanmamız gereken nokta, virüsün her evde bulunan genel temizlik ürünleriyle kolayca öleceği.
Korunmak için ne yapmalıyız? Ne gibi önlemler öneriliyor?
Özellikle kalabalık ortamlara maskesiz girmemek çok önemli. Ayrıca ortamların sık sık havalandırılması ve kişiler arasında en az 3-4 adım (1,5-2 metre) bırakılması, virüsten korunmada büyük önem arz eder. Dışardan eve geldiğimizde o günkü kıyafetlerimizi ayrı bir yere koyarak havalandırmalıyız. En önemlisi de el hijyenine dikkat etmeliyiz. Ellerimizi normal sabun ve suyla 20 saniye kadar, parmak ve tırnak araları dahil olmak üzere ovalayarak yıkamalıyız.
Virüsü kaparsak vücudumuzda ne gibi tahribatlara yol açıyor?
Bağışıklık sistemine göre farklı tahribatlara yol açabileceği gibi, asemptomatik, yani herhangi bir şikayete neden olmayarak da seyredebilir. Hastalık kronik kalp hastalığı, hipertansiyon, KOAH ve diyabet gibi müzmin hastalıkları olanlarda ve 65 yaş üstü bireylerde bazen daha şiddetli seyredebilir ve hatta ARDS denilen akut solunum yetmezliği sendromuna da neden olabilir. Bu saydığımız risk grupları aslında grip ve pnömokok enfeksiyonları açısından da risk altındadır. Ne var ki bu hastalıkların aşısı var. Bu pandemi vesilesiyle insanların aşının önemini daha iyi anladıklarını umuyorum.
Siz bir radyoloji uzmanı doktoru olarak bu hastalıktaki görüntüleme bulgularından bahseder misiniz?
En çok gördüğümüz tablolar corona virüs tutulumuna bağlı olarak akciğerde tomografi çekiminde akciğerde her iki akciğer lobunu tutabildiğini, dağınık yerleşimini buzlu cam adını verdiğimiz enfeksiyon odaklarını gördüğümüzü en klasik tabloda bu şekilde belirtebilirim. Bunun yanında akciğerde çok daha farklı tablolarda ya da herhangi bir tomografide radyolojik olarak görüntüleme bulgusu olmadan da birçok hastanın corona virüs enfeksiyonuna yakalandığına şahit olduk.
Hastalık sonrası bu bulgular düzeliyor mu?
Sosyal medyada ve internette çok fazla bilgi kirliliği var. Akciğerde kalıcı hasar yaptığına dair bir taş atıldı kuyuya, çıkarmakla uğraşıyoruz. Hastalık çok yeni olduğundan zaman ilerledikçe edindiğimiz bilgiler artacak ve daha geçerli olacak. Hastalığın ağır seyrettiği ve yoğun bakımda entübe (yani solunum makinesine bağlı) şekilde takip edilen hastaların akciğerlerinde tam iyileşme uzun zaman alabilir. Ancak bu durumu hastalık akciğerde kalıcı hasar yapıyor olarak lanse etmek elimizdeki verilerle pek de doğru olmasagerek.
