140 yılda gelen vatandaşlık

Şehrizor, Irak’ın kuzeyinde önemli bir yerleşim birimidir. 1554’te Osmanlı hakimiyetine giren Şehrizor, daha sonra Osmanlı'nın en büyük eyaletlerinden birisi olmuştur. Ebubekir Efendi, aslen Şehrizorlu olup, babasının vefatı üzerine öğrenimini sürdürmek için İstanbul’a gitti ve beş yıl orada kaldıktan sonra Bağdat’a dönerek tahsilini tamamladı. Ardından ailesinin göç ettiği Erzurum’a yerleşti. 1862 yılındaki kıtlık sebebiyle hükümetten yardım istemek üzere ikinci kez gittiği İstanbul’da, hükümet tarafından Ümitburnu’ndaki Müslümanlara dini eğitim vermek üzere görevlendirilir. 3 milyon Müslüman'ın yaşadığı Güney Afrika’nın İngilizlerin idaresine geçmesinden sonra buradaki Müslüman cemaatin eğitimine ihtiyaç duyulur. Batıl inançlara dayalı gruplaşmalar sık sık çatışmalara dönüşür ve bu durum İngiliz yönetimince endişe ile karşılanır. 1861 yılında Müslümanlar bölgenin İngiliz genel valisine başvurarak İslam dünyasının hamisi olarak gördükleri Osmanlı Devleti’nden, kendilerine dinlerini doğru olarak öğretecek bir alimin temin edilmesini ister. Genel vali, konuyu İstanbul’a aksettirir. Ahmet Cevdet Paşa, o sırada İstanbul’da bulunan Ebubekir Efendi’yi tavsiye eder, karar Sultan Abdülaziz’in onayından geçer. Ebubekir Efendi, önce Paris’e gider, oradan Londra’ya geçer. Londra’da iki ay kaldıktan sonra Liverpool’dan gemiye binerek 17 Ocak 1863’te Cape Town’a ulaşır. Güney Afrika’da bir taraftan eğitim ile meşgul olan Ebubekir Efendi, kısa sürede Felemenkçe ve İngilizce öğrenir. Birçok önemli dini kitabı 7 ayda yerel dil olan Felemenkçe’ye çevirir. Cape Town’a varışının 15’inci gününde okul açar, 20 gün içinde 300'den fazla öğrenci toplayarak burada Kur'an-ı Kerim, Arapça ve Osmanlıca öğretir. Ayrıca kadınlar için de bir okul açar. İlki aslen Hollandalı bir hanımla, ikincisi meşhur Kaptan Cook’un akrabası Jeremiah Cook’un kızıyla olmak üzere iki evlilik yapar; ikinci evliliğinden üç oğlu olur. Sultan Abdülaziz Han döneminde Ümit Burnu’na İslami ilimleri öğretmek, Müslümanlar arasındaki dini anlaşmazlıkları çözmek maksadıyla gönderilen Osmanlı alimi Ebubekir Efendi, yaklaşık 17 yıl Güney Afrika’da görev yapar. Müslümanlar arasında doğru İslami anlayışın yayılması için yıllarca mücadele veren Ebubekir Efendi, arkasında pek çok cami ve okulun yanı sıra, geniş kültürel bir miras bırakır. Ebubekir Efendi 1880 yılı ortalarında Cape Town’da vefat eder. Ölmeden 5 ay önce devlet adamı Ahmed Cevdet Paşa’ya, “çocuklarına sahip çıkılması, çocuklarının İstanbul’a aldırılması” için gönderdiği mektuba yanıt gelmez. Daha sonraki süreçte çocuklarının ve torunlarının Türkiye sevdası hiç bitmez. 1940’larda İsmet İnönü’yle görüşen, ardından Adnan Menderes döneminde Türkiye’ye gelen aile üyeleri, Ebubekir Efendi bugün Irak topraklarında kalan eski Osmanlı vilayeti Şehrizor’da doğduğu için vatandaşlık alamaz. Günümüzde, aralarında torunlarının da bulunduğu bir grup Müslüman cemaati halen varlığını Cape Town’da sürdürüyor. Türkiye Cumhuriyeti, Ebubekir Efendi'nin ailesinin kuşaklar boyunca Türkiye topraklarına dönmek ve vatandaşlık almak için gösterdiği çabaya kayıtsız kalmayarak, aile üyelerine 140 yıl sonra vatandaşlık verir.